۲
فصل سوم
روش اجرای تحقیق
۳-۱-روش تحقیق
تحقیق حاضر یک تحقیق نیمه تجربی است در این تحقیق متغیر مستقل و دو متغیر وابسته وجود دارد. روش حل مسئله متغیر مستقل، تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان متغیرهای وابسته می‌باشد این طرح یک طرح تحقیقی پیش‌آزمون –پس‌آزمون با گروه کنترل و استفاده از گزینش تصادفی می‌باشد.
پژوهشگر در این تحقیق با دو گروه آزمودن سروکار خواهد داشت.
۱-گروه کنترل (گواه) که با روش انتقال مستقیم مفاهیم آن‌چنان‌که در مدارس متداول است آموزش می‌بینند از این گروه فقط پیش‌آزمون و پس‌آزمون گرفته می‌شود.
۲- گروه آزمایش (تجربی) که با روش حل مسئله می‌بینند. مدت اجرای آزمایش شش ماه می‌باشد که در سه‌ماهه اول مطالعات مقدماتی انجام میگیرد و در سه‌ماهه دوم طرح به اجرا گذاشته می‌شود
در اجرای مطالعه مقدماتی دو هدف موردنظر پژوهشگر بوده است.
الف- اصلاح هر چه بیشتر سؤال‌های طراحی شده در مقیاس اصلی تفکر انتقادی و مقیاس‌های فرعی (مقایسه، تشخیص، قضاوت)
ب- بررسی مقدماتی تأثیر روش حل مسئله به‌صورت کار گروهی بر روی مهارت تفکر انتقادی
۳-۲- جامعه آماری
جامعه آماری این تحقیق را ۴۴۸ نفر دانش‌آموزان دختر کلاس سوم ابتدایی مناطق چهارگانه شهر قم که در سال تحصیلی ۹۴-۹۳ در مدارس عادی و دولتی اشتغال به تحصیل‌دارند، تشکیل خواهند داد. از دانش‌آموزان مدارس شاهد، غیرانتفاعی و فرزانگان و تیزهوشان و نمونه دولتی خودداری شد و فقط به مدارس عادی و دولتی مراجعه شد.این جامعه به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم می گردند. گروه آزمایش با روش حل مسئله و کار گروهی در سه ماهه دوم سال تحصیلی آموزش دیدند.
۳-۳ - نمونه و روش نمونه‌گیری
این تحقیق یک تحقیق شبه تجربی می‌باشد. روش نمونه‌گیری در این تحقیق ترکیبی از نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و نمونه‌گیری تصادفی ساده می‌باشد.
در ابتدای کار با مراجعه به آموزش‌وپرورش کل قم (بخش حراست اداره) آمار دانش‌آموزان مناطق چهارگانه به ترتیب زیر گرفته شد، سپس برای ادامه کار و مراجعه به مدارس اداره کل به حراست چهار ناحیه نامه‌ای تنظیم و اتوماسیون نمود تا در مراحل بعدی کار، چهار ناحیه همکاری نمایند. با بهره گرفتن از جدول مورگان برای تعداد کل دانش‌آموزان دختر کلاس سوم که از بین مدارس عادی و دولتی،۷۴۲۳ نفر به‌دست‌آمده بود، تعداد نمونه این‌جانب ۴۴۸ انتخاب شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۳-۴- روش جمع آوری اطلاعات و طرح تحقیق
بعد از مراجعه به آموزش‌وپرورش کل، به آموزش‌وپرورش هر چهار ناحیه مراجعه شد و برای مدارس موردنیاز معرفی‌نامه گرفته شد. معرفی موردنظر از طرف حراست آموزش‌وپرورش بعد از گرفتن و بررسی پرسش‌نامه‌ها و مهر و تأیید آنها صادر شد.
پس از انجام مراحل اداری در اولین فرصت به مدارس موردنظر مراجعه و با معلمین کلاس سوم ابتدایی در سه جلسه صحبت شد و هدف خود را در مورد انجام این پایان‌نامه توضیح داده و نمونه فرم‌های انجام کار را که شامل جدول زمانی و راهنمای تدریس، راهنمای تدریس هر مبحث یا موضوع، یک نمونه روش تدریس بر اساس حل مسئله به‌صورت کارگروهی، الگوی طرح درس مهارت تفکر انتقادی، تحویل اساتید گردید. از آنها خواسته شد که بر اساس مطالب ذکرشده در این فرم‌ها کلاس را اداره نموده و تقسیم‌بندی دانش‌آموزان طبق الگوی گفته‌شده انجام شود. بحث و گفتگو در مورد روش اجرای این شیوه انجام شد و در هر موقعیتی که پیش می‌آمد در مورداجرای این روش در حین تدریس صحبت می‌شد. قابل‌ذکر است که در برنامه ضمن خدمت تابستان گذشته این شیوه به‌طور کامل آموزش داده شده بود و معلمین آشنایی کامل داشتند. از آنها خواسته شد تا به نکات گفته شده بیشتر عمل کنند و از روش‌های سابق تدریس خود دوری نمایند.
حجم نمونه موردبررسی به‌طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شد. فرم‌های ذکرشده به معلمینی داده شد که دانش‌آموزان آنها به‌عنوان نمونه‌های آزمایش در نظر گرفته شدند تا بعد از اجرای دقیق شیوه حل مسئله و توجه به اصول تفکر انتقادی و کارگروهی با دانش‌آموزان گروه کنترل مقایسه گردند. با معلمینی که دانش‌آموزان آنها به‌عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شد نیز صحبت جداگانه‌ای انجام شد و از آنها خواسته شد با ما همکاری نموده و آزمون‌های درخواستی را در زمان‌های در نظر گرفته‌شده از دانش‌آموزان بگیرند که خوشبختانه لطف نموده و در انجام کار همکاری نمودند.
برای اینکه با معلمین گرامی ارتباط مستقیم برقرار شود شماره همراه آنها گرفته شد و در دفتر یادداشت شده تا در مواقعی که نیاز به یادآوری نکاتی باشد، بدون حضور در مدرسه اطلاع‌رسانی به نحو احسن انجام شود و یا ساعات ملاقات با ارسال یک پیامک هماهنگ گردد.
هر دو گروه همزمان و قبل از دخالت متغیرهای مستقل درزمینه‌ی مهارتهای تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی ارزشیابی شدند. در مدت اجرای گروه آزمایش در معرض متغیر مستقل قرار گرفت امّا گروه کنترل با همان روش متداول در مدرسه آموزش داده شد؛ یعنی روش تدریس هر درس علوم بر اساس الگوی تدریس حل مسئله ارائه شد. راهنمای تدریس برای هر درس که به‌طور معمول میبایست هر درس در چهار جلسه داده می‌شد تنظیم گردید و از معلمین خواسته شد که دانش‌آموزان را در گروه‌های شش نفره تقسیم نمایند طوری که از هر نوع وضعیت تحصیلی خوب، بسیار خوب و نیاز به تلاش در این گروه‌ها قرار داده شود و اهداف تدریس در هر جلسه به‌قرار زیر ذکر شد تا دقیقاً روش تدریس در کلاس با معیارهای حل مسئله و فعالیت گروهی همخوانی داشته باشند.
هدف جلسه اول: ایجاد موقعیت جدید یا سؤال‌های برانگیزاننده به‌منظور مواجه کردن دانش‌آموزان با مسئله. در این جلسه دانش‌آموزان را در یک موقعیت مبهم و نامعین قرار دهید یا با سؤال‌های برانگیزاننده‌ای روبرو سازید. آنها باید هوشمندانه مسئله موجود در موقعیت را شناسایی و تعریف مشخصی از آن ارائه دهند. پس از شناسایی مسئله آنها را جهت جستجوی راه‌حل مناسب هدایت کنید. گروه‌ها برای جستجوی راه‌حل مناسب باید باهم مشورت و مباحثه کنند. راه حل های ارائه‌شده‌ی دانش‌آموزان را بر روی تخته بنویسید. از دانش‌آموزان بخواهید قضاوت کنند که راه حل های ارائه‌شده چقدر درست باشد؟ به آنها یادآوری کنید که بحث‌های پراکنده و غیرمنظم و بدون مطالعه دقیق فایده‌ای ندارد و روش علمی نیست؛ بنابراین برای یافتن راه حل های صحیح باید به‌طور منظم مطالعه و مشورت کنند.
در جلسه دوم: بحث و تبادل‌نظر اعضای هر گروه در مورد اطلاعات جمع آوری‌شده: در این مرحله اعضای گروه اطلاعات جمع آوری‌شده‌ی خود را باید در گروه مطرح کنند و به بحث و تبادل‌نظر در مورد درستی یا نادرستی آن بپردازند. آنها در این جلسه موظف هستند به‌طور گروهی مجدداً مبحث موردنظر را در کلاس مطالعه و تجزیه‌وتحلیل کنند. راه حل های پیش‌بینی‌شده‌ی خود را پس از توافق اعضای گروه بر اساس دلایل مستند، بنویسند. آنها در این مرحله باید بیاموزند که ممکن است راه حل های پیش‌بینی‌شده قطعی نباشند.
در جلسه سوم: ارائه راه‌حل تنظیم‌شده در کلاس توسط یکی از اعضای گروه: در این جلسه نمایندگان هر گروه باید راه حل های پیش‌بینی‌شده بر اساس اطلاعات را در کلاس مطرح کنند. همه‌ی گروه‌ها موظف هستند در مورد راه‌حل یا نتایج ارائه‌شده اظهارنظر و قضاوت کنند. دقت کنید که همه‌ی اعضای کلاس در بحث شرکت کنند.
در جلسه چهارم: پس از تأیید یافته‌ها و راه حل ها بر اساس دلایل مستند. آنها را بر روی تخته گچی بنویسید تا به‌وسیله کلیه دانش‌آموزان پاکنویس شود. شما در تمام طول چهار جلسه تنها نقش راهنما را خواهید داشت. دقت کنید که بحث منحرف نشود. اظهارنظر صریح نکنید و یا مطلبی را مستقیماً ارائه ندهید.(پیوست شماره ۱،۲ و۳)
پس از اجرای طرح هر دو گروه مجدداً در زمینه مهارتهای تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی مورد ارزشیابی قرار گرفتند.
۳-۵- ابزار اندازه‌گیری
ابزار تحقیق برای سنجش تفکر انتقادی، آزمون محقق ساخته تفکر انتقادی و برای سنجش پیشرفت تحصیلی ، آزمون محقق ساخته درس علوم می باشد.
۳-۵-۱ آزمون محقق ساخته تفکر انتقادی
آزمون مهارتهای تفکر انتقادی محقق ساخته که میزان مهارتهای تفکر انتقادی دانش‌آموزان را قبل و بعد از اجرای روش حل مسئله به‌صورت فعالیت گروهی و گروه‌های کوچک خواهد سنجید.
برای انتخاب نمونه‌ها سؤالات موردنظر که هر سه ویژگی تفکر انتقادی یعنی مقایسه، تشخیص و قضاوت را شامل می‌شود، ازنظر اساتید کلاس سوم استفاده شد. تعدادی سؤال با تقسیم‌بندی سه فاکتور مقایسه، تشخیص و قضاوت تنظیم نموده، گروه کنترل و آزمایش بر اساس میانگین نمره‌ای که از اجرای آزمون تفکر انتقادی محقق ساخته در پایان سه‌ماهه اول و دوم سال تحصیلی ۹۴-۹۳ کسب کردند، مقایسه شدند.در مجموع از ۲۱ سؤال که از سوال ۱ تا ۶ مربوط به قدرت تشخیص، از سوال ۷تا ۱۴ مربوط به مقایسه،از سوال ۱۵ تا ۲۱ مربوط به قضاوت می‌باشد. آزمون‌های نیز مانند نمونه سؤالات بیر در کتاب تدریس مهارتهای تفکر ۱۹۹۱ و کتاب تفکر فرانک اسمیت ۱۹۹۲ و چندین آزمون مهارتهای تفکر انتقادی ازجمله، آزمون واتسون- گلریز و پرسش‌نامه تمایلات انتقادی کالیفرنیا وجود دارند ولی با شرایط سنی و عقلانی دانش‌آموزان سوم ابتدایی هماهنگ نبود به این دلیل سؤالات نهایی این‌جانب همچنین با بهره گرفتن از منابع موجود و راهنمایی معلمین باسابقه، بر اساس سن، رشد عقلانی و مقطع تحصیلی دانش‌آموزان سوم ابتدایی تنظیم و نهایی شد. (پیوست شماره۴)
۳-۵-۲- آزمون محقق ساخته پیشرفت تحصیلی
آزمون پیشرفت تحصیلی محقق ساخته از درس علوم بر اساس سرفصل دروس سه ماهه اول و سه ماهه دوم تنظیم شد. این آزمون‌ها معمولاً میزان اطلاعات دانش‌آموزان را در حد محفوظات درک فهم و کاربرد دروس علوم تجربی می‌سنجد و کمتر به تجزیه‌وتحلیل ترکیب و قضاوت دانش‌آموزان توجه دارد.
آزمون پیشرفت تحصیلی خود شامل دو آزمون می‌باشد اولی برای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی پایان سه‌ماهه اول و دومی برای ارزشیابی پایان سه‌ماهه دوم سال تحصیلی ۹۴-۹۳، سوال‌های هردو آزمون بر اساس بخش‌های تدریس شده علوم تجربی پایه سوم ابتدایی می‌باشد.تعداد ۲۰ سوال به ارزش ۲۰ نمره در نظر گرفته شد. میانگین نمرات کلاسی گروه کنترل و آزمایش ملاک مقایسه قرار گرفت.
بعد از صحبت با معلمین محترم نحوه ارزشیابی آنها از دانش‌آموزان تفاوت بسیاری داشت، گروهی از آنها اقدام به گرفتن امتحان کتبی، گروهی به‌صورت شفاهی و گروهی نیز بر اساس ملاحظه وضعیت دانش‌آموزان در کلاس پیشرفت تحصیلی آنها را سنجیده و با کلمات توصیفی (خوب، بسیار خوب، نیاز به تلاش) گزارش نموده بودند لذا برای یکسان‌سازی این سنجش تعداد ۲۰ سؤال از ابتدای کتاب تا فصل موردنظر انتخاب شد و بعد از بررسی و اعلام نظر برخی از معلمین سؤالات نهایی و در اختیار معلمین قرار داده شد تا در اسرع وقت امتحان موردنظر گرفته شود.
۳-۶- روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات
۱-توصیفی ۲- استنباطی
ازآنجایی‌که کلیه متغیرهای تحقیق اعم از مستقل و وابسته در سطح فاصله‌ای اندازه‌گیری می‌شوند برای آزمون کلیه فرضیه‌ها ازمون t، تجزیه‌وتحلیل واریانس یک طرفه، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره با بهره گرفتن از نرم‌افزار SPSS استفاده خواهد شد.
روایی و پایایی:
روایی نشان دهنده جنبه های مادی دقت است. سوالی که در آزمون روایی مطرح می شود این است که آیا واقعاً همان چیزی اندازه گیری می شود که ما مدعی اندازه گیری آن هستیم. برای پی بردن به روایی یک شیوه یا ابزار مطالعه راههای مختلفی وجود دارد که یکی از این راه ها روایی صوری است.
منظور از روایی صوری میزان توافق متخصصان یک امر در رابطه با یک شاخص یا معیار است. (ساروخانی۲۸۷:۱۳۷۳).
