برخی گفتهاند «زور» به معنی شرک است، برخی گفته اند به معنی دروغ است و دروغی بالاتر از شرک وجود ندارد، برخی گفتهاند مقصود از زور اعیاد یهود و مسیحیان است.
و مجاهد گوید«زور» غناء است و از امام باقر(ع) و امام صادق (ع) نیز چنین نقل شده است.
اصل زور، به معنی تزویر و جلوه دادن باطل به صورت حق است.[۱۰۷]
آیه چهارم:
خداوند سبحان شیطان را مورد خطاب قرار داده میفرماید:
«وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِکَ»
«هر که را میتوانی به وسیله آوازت بلغزان و گمراه کن».[۱۰۸]
ابن عباس و مجاهد«صوت شیطان» را در آیه مذکور به غناء و آلات موسیقی معنی کردهاند.[۱۰۹]
المیزان میگوید:
گویا استفزار با آواز کنایه از خوار کردن آنان با وسوسههای باطل و خالی از حقیقت است، و این که وضع شیطان و پیروانش وضع چوپان و رمه را دارد که با یک صدا براه میافتند، و با صدای دیگر میایستند و پر معلوم است که این صداها و آوازهایی بیمعنی است.[۱۱۰]
مجاهد گوید: منظور از «صوتک» یعنی غناء و مزا میرو آلات لهو (ساز و آواز) برخی میگویند: هر صدایی که مردم را به فساد دعوت کند آواز شیطان است.[۱۱۱]
آیه پنجم:
«أَفَمِنْ هَذَا الْحَدِیثِ تَعْجَبُونَ وَتَضْحَکُونَ وَلَا تَبْکُونَ وَأَنتُمْ سَامِدُونَ».[۱۱۲]
«آیا از این حدیث تعجب میکنید، و میخندید و گریه نمیکنید و حال آنکه شما بازی کننده و غافلید»
مکرمه از ابن عباس در ذیل این آیات نقل میکند که منظور از کلمه سامدون غناء و آوازه خوانی است، زیرا سمد در لغت قبیله «حمیر) به معنای غناء است، میگویند«سمدلنا» یعنی برای ما غناء و آوازه خوانی بنما» (تفسیر طبری)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
«مجمع» میگوید:
«سمود» به معنی لهو و بازی است، سامد به معنی بازیگر و لهو کننده است. و از ابن عباس و مجاهد نقل شده است که«انتم سامدون » یعنی شما از عذاب الهی غفلت دارید و دنبال بازی و سرگرمی هستید.
از مکرمه نقل شده است که منظور از آن غناء و موسیقی است، که هرگاه قرآن را میشیندند با نواختن موسیقی با آن مقابله و ستیز مینمودند، تا مردم را از شنیدن قرآن محروم سازند.[۱۱۳]
روایات معصومین (ع)
۳- راویات
در رابطه با حرمت غناء و آواز لهوی روایات بسیاری وارد شده است از جمله:
۱- شیخ کلینی … از امام صادق درباره قول خدای عزوجل (واجتبوا قول الزور) پرسیده شد حضرت فرمود: «قول الزور الغناء» قول زور یعنی غناء [۱۱۴]
۲- در حسنه هشام آمده که امام صادق(ع) در تفسیر قوای خدای متعال (فاجتبوا الرحبس من الاوثان و اجتبوا قول الزور)
فرمود:
الرحبس من الاوثان الشطرنج، و قول الزور الغناء «رحبس و پلیدی یعنی بتها و شطرنج، و قول زور یعنی غناء»[۱۱۵]
۳- شیخ صدوق در معانی الاخبار… از امام صادق درباره «قول زور» سوال شد، حضرت فرمود:
«منه قول الرجل للذی یعنی احسنت»
از جمله مصادق قول الزور، قول کسی است که به خواننده آوازهای لهوی بگوید احسنت
۴- مرحوم طبرسی در مجمع نقل میکند که از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و امام رضا(ع) روایت شده که در تفسیر خدای عزوجل «و من الناس من یشتری لهو الحدیث لیضل عن سبیل الله» فرمودند: منه الغناء
از جمله مصادق لهو الحدیث غناء میباشد[۱۱۶]
۵- در صحیحه محمدبن مسلم، گاهی بلاواسطه و گاهی بواسطه از امام صادق(ع) نقل شده که حضرت در مورد قول خدای عزوجل (لایشهدون الزور) فرمود: مقصود غناء است[۱۱۷]
۶- شیخ صدوق در «المقنع» نقل کرده که امام صادق(ع) فرمود:
«شرالاصوات الغناء»[۱۱۸]
«غناء بدترین آفریده خدای سبحان است»
۷- مرحوم صدوق «در خصال» از امام صادق(ع) نقل میکند که حضرت فرمود:«الغناء یورث النفاق، و یعقب الفقر»
غناء انسان را منافق و سپس فقیر میگرداند[۱۱۹]
۸- ابواسامه از امام صادق(ع) نقل میکند که:
«الغناء غش النفاق»
غناء فریب و (روکشی) برای نفاق است[۱۲۰]
۹- ابوامامه از پیامبر(ص) روایت کرده که فرمود:
«هیچکس صدای خویش به غناء بلند نکند مگر آنکه خدای سبحان دو شیطان برایش قرار دهد که بردوشها نشینند و با پاشنههای خود بر سینهاش بکوبند تا آنگاه که از خواندن باز ایستند»[۱۲۱]
ما رفع احر صوته بغناء الابعث الله له شیطانین علی منکبیه بضربان باعقابهما علی صدره حتی یمسک.
۱۰- علی بن ابراهیم در تفسیرش روایت میکند که رسول خدا در حجه الوداع فرمود:
از شرایط رسیدن روز قیامت این است که:
«… یتفنون بالقرآن[۱۲۲] در قرآن غناء بکنند.
۱۱- در روایت عبدالله بن سنان، از امام صادق(ع) آمده که رسول خدا(ص) خدا فرمود: «اقراء القرآن بالحان العرب و اصواتها، و ایاکم و لحون اهل الفسق و اهل اکبائر، فانه سیجی، من بعدی اقوام یرجعون القرآن ترجیع الغناء و النوح و الرهبانیه، لایجوز ترافیهم، قلوبهم مقلوبه و قلوب من یعجبه»[۱۲۳]
«قرآن را به الحان عرب بخوانید، و خودتان را از لحون اهل فسق و اهل گناههای کبیره دوره کنید و بزودی بعد از من میآید اقوامی که در قرآن ترجیع میکنند چونان ترجیع در غناء و نوحه گری و رهبانیت، که از سینههایشان بالاتر نمیرود، دلهای آنها وارونه است، و نیز دلهای کسانی که از خواندن آنها خوششان میآید».
«قول زور» و «لهو الحدیث» به عنوان مصادیق غناء
غناء به عنوان مصداق «زور» و «لهو حدیث» معرفی شده است. این معنا شاهدی برای قائلین به جواز اصل غناء می تواند محسوب شود، البته به شرط اینکه غناء را یک نوع آهنگ خاص لهوی بدانند که کلام در آن دخالتی نداشته باشد. درست به خلاف نظر ما که چنین احرازی نکردیم که غناء مطلق صوت لهوی باشد و محتوا در آن مدخلیتی نداشته باشد.