بند8- انگلیس و اهداف کودتای 28 مرداد:
1- سرنگون ساختن حكومت ملی دكتر مصدق
2- بازگردانیدن شاه و استقرار استبداد سلطنتی
3- بازگردانیدن قدرت و سلطه استعمار انگلیس و آمریكا
4- بازگردانیدن جریان نفت به غرب(گازیورسکی،1384 :10)
5- الحاق ایران به پیمان نظامی بغداد(یزدی،1381: 60).
با اجرای موفقیت آمیز كودتای 28 مرداد، انگلیس و ایالات متحده به اهداف اولیه خود رسیدند و با براندازی حكومت دكتر مصدق و بازگردانیدن پهلوی دوم سلطه خود را در ایران تحكیم كردند. كودتای 28 مردادنه تنها دستاورد جنبش ملی را از ملت ایران باز پس گرفت، بلکه به سبب توسعه و تكامل مبارزه ضد استعماری به"ضد استبدادی"نیز گردید. كودتای 28 مرداد سبب گردید تا یك تحول كیفی در فرایند رو به رشد حركت ملی در ایران به وجود آید و این بار مبارزه علیه استبداد داخلی محور اصلی گردید، در نهایت هنگامی که استبداد داخلی شکلی نوین و بیشتر از حالت قبل به خود گرفت (یزدی،1381 :62).
بند 9- بازخورد کودتای انگلیسی 28 مرداد بر جامعه ایران:
- نخستین بازخورد کودتای 28 مرداد را همچنان که در خلال نوشتار بدان اشاراتی شد، تغییر حکومت ملی گرایان ذیل مدل سیاسی دیوید ساندرز می باشد. در واقع، بریتانیا ابزارها، رویکردها و مزدوران داخلی و خارجی را با صرف هزینه های بسیار در خدمت خود درآورد تا با انفعال قرار دادن ملی گرایان و اعمال فشارهای اقتصادی- سیاسی بر آنان بتواند در ابتدا بحران بزرگی بنام مشروعیت را در دولت مصدق نمایان کرده و سپس به حکومت چند ساله آنان که به طرق مختلف منافع بریتانیا را در ایران با خدشه مواجه ساخته بودند، خاتمه دهد.
- دومین تاثیر کودتای مذکور، شکست نهضت ملی شدن نفت با سیطره غول های نفتی کنسرسیوم می باشد. با کودتای 28 مرداد کنسرسیومی متشکل از شرکت های انگلیسی، آمریکایی، هلندی وفرانسوی سرنوشت نفت را به عهده گرفتند. طبق قرارداد کنسرسیوم سود به صورت 50-50 بین شرکت نفت ایران وکنسرسیوم تقسیم می شد وایران حق امتیازی بالغ بر 5/12 درصد کل فروش را دریافت می کرد. شرکت سابق طبق قرارداد غرامت خوبی از ایران گرفت ضمن اینکه 40در صد سهام کنسرسیوم را به دست آورد وبا توجه به سهیم بودن در سهام شرکت هلندی سهام واقعی خیلی بیشتر از این مقدار بود . با احتساب غرامتی که ایران می بایست پرداخت کند سهم ایران کمتر از 50 در صد بود. کنسرسیوم به معنی شکست نهضت ملی شدن بود. چرا که ملی شدن دو عنصر دارد تبدیل مالکیت خصوصی به مالکیت عمومی واستفاده از آن به نفع عموم که این دومی تحقق پیدا  نکرد. بر خلاف قانون ملی شدن کنسرسیوم رأسا به تشکیل شرکت عامل برای اکتشاف وتولید می پرداخت امکان استفاده گسترده از اراضی وراه های ایران را برای آنها فراهم می کرد. ایران حق لغو قرار داد را نداشت در صورت بروز اختلاف بین ایران وکنسرسیوم موضوع به یک دادگاه بین المللی ارجاع می شد که نوعی نقض حاکمیت کشور تلقی می گردد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

- برقراری مجدد استبداد توسط پهلوی دوم : از دیگر نتایج کودتا این بود که پس از دوره ای از آزادی های سیاسی وتلاش ملت برای حضور در عرصه قدرت سیاسی، مجددا استبداد بر قرار می شود. دولت زاهدی با سرکوب نیروهای مخالف، بستن روزنامه ها واحزاب فضای سیاسی کاملا بسته ای را در کشور حاکم می گرداند و به سمت تحکیم پایه های حکومت خود حرکت می کند. در این زمان تمامی مخالفان به نوعی قربانی سرکوب می شوند ودور جدیدی از استبداد، بسان دوران سلطنت پهلوی اول در ایران ایجاد می شود.
- تسلط آمریکا : از پیامدهای بسیار مهم کودتا تسلط همه جانبه آمریکا در امورایران است. آمریکا به عنوان نیروی مسلط و شکل دهنده حوادث داخلی ایران جانشین بریتانیا می شود.پس از این آمریکا روز به روز به تقویت موقعیت خود در ایران پرداخت وحکومت ایران هم از آنجا که در داخل با هویت و مشروعیتی کاملا شکننده مواجه بود و همواره سعی در اتصال با قدرت های بزرگ را داشت تا به حیات سیاسی خود ادامه دهد، این نفوذ را تقویت کرد. با حضور در پیمان بغداد و قرارداد دفاعی ایران – آمریکا راه نفوذ هرچه بیشتر آمریکا در ایران فراهم شد . اما آنچه در این میان برای آمریکا مهم بود فقط حضور در میان اعضای کنسرسیوم نبود. آمریکا برای این کارنیازی به توسل به خشونت و کودتا نداشت. چرا که مصدق بارها از مک گی وهندرسون به اصرار خواسته بود که کمپانی ها را به ایران بیاورد.آنچه مهم بود موقعیت استراتژیک ایران در برخورد با کمونیسم بود. آمریکا نگران بود که شوروی از طریق ایران به آب های گرم دست یابد وضعف استراتژیک خود را جبران نماید.از طرف دیگر آمریکا نگران گرایش ایران به کمونیسم بود، در این صورت امکان دارد دولت های بیشتری به این سمت حرکت کنند . لذا آمریکا درصدد گسترش نفوذ خود برایران شد.اما این نفوذ روز افزون پیامدی هم برای آمریکا داشت جرج مک گی در این زمینه می گوید : “نتایج کودتا در ایران از دست رفتن اعتمادی بود که قبلا ملل جهان به آمریکا داشتند وقتی آمریکا در ایران روش متمایزی را در پیش گرفت آنان که به آن به عنوان مدافع آزادی و دموکراسی می نگریستند سر خورده شدند".
بریتانیا در خلال کودتای 28 مرداد علاوه بر نیروهای مذهبی و روحانیت، با جبهه ملی گرایی نیز که دست بریتانیا را منابع نفتی ایران کوتاه کرده بود، مواجه بود. در این میان، بریتانیا در راستای حل معضل یا بحران نیروهای ملی گرا و مذهبی در ایران، مهمترین رویکرد یا مدیریت بحران را به حاشیه راندن نیروهای مذکور می دانست. بنابراین با بهره گرفتن از ابزارهای مختلفی که بدان پرداخته شد، ابتدا سقوط دولت مصدق به وقوع پیوست که این واقعه با خشونت های بسیار و تغییر حکومت همراه بود و در نهایت با انتصاب فضل الله زاهدی به سمت نخست وزیری، بحران مذکور از سوی بریتانیا مدیریت گردید که ماهیت این کودتا بر جامعه ایران ادامه حکومت افراد وابسته به سیاست های انگلوفیل بوده است.
نمودار هیستوگرام بازخوردهای کودتای انگلیسی 28 مرداد بر جامعه ایران بر حسب میزان اهمیت
اسناد مربوط به کودتای 28 مرداد:
حضرت نخست وزیر معظّم جناب آقای دکتر محمد مصدّق دام اقباله :
عرض می شود گرچه امکانی برای عرایضم نمانده ولی صلاح دین و ملت برای این خادم اسلام بالاتر از احساسات شخصی است و علیرغم غرض ورزی ها و بوق و کرنای تبلیغات شما، خودتان بهتر از هر کس می دانید که همّ و غمّم در نگهداری دولت جنابعالی است که خودتان به بقاء آن مایل نیستید. از تجربیات روی کار آمدن قوام و لجبازی های اخیر بر من مسلّم است که می خواهید مانند سی ام تیر کذائی یک بار دیگر ملت را تنها گذاشته و قهرمانانه بروید. حرف اینجانب را در خصوص اصرارم در عدم اجرای رفراندوم نشنیدید و مرا لکّه حیض کردید خانه ام را سنگباران و یاران و فرزندانم را زندانی فرمودید و مجلس را که ترس داشتید شما را ببرد بستید و حالا نه مجلسی است و نه تکیه گاهی برای ملّت گذاشته اید. زاهدی را که من با زحمت در مجلس تحت نظر و قابل کنترل نگه داشته بودم با لطائف الحیل خارج کردید و حالا همانطوری که واضح بوده در صدد به اصطلاح کودتا است.اگر نقشه شما نیست که مانند سی ام تیر عقب نشینی کنید و به ظاهر قهرمان زمان بمانید و اگر حدس و نظر من صحیح نیست که همانطور که در آخرین ملاقاتم در دزاشیب به شما گفتم و به هندرسون هم گوشزد کردم که امریکا ما را در گرفتن نفت از انگلیسی ها کمک کرد و حالا به صورت ملی و دنیاپسندی می خواهد به دست جنابعالی این ثروت ما را به چنگ آورد. و اگر واقعاً با دیپلماسی نمی خواهید کنار بروید این نامه من سندی در تاریخ ملت ایران خواهد بود که من شما را با وجود همۀ بدی های خصوصی تان نسبت به خودم از وقوع حتمی یک کودتا وسیلۀ زاهدی که مطابق با نقشه خود شماست آگاه کردم که فردا جای هیچگونه عذر موجّهی نباشد. اگر به راستی در این فکر اشتباه می کنم با اظهار تمایل شما سید مصطفی و ناصرخان قشقائی را برای مذاکره خدمت می فرستم. خدا به همه رحم بفرماید.
ایام بکام باد سید ابوالقاسم کاشانی
متن نامه محمدرضا شاه پهلوی در انتصاب فضل الله زاهدی به عنوان نخست وزیر پس از کودتا
جناب فضل الله زاهدی
نظر به اینكه اوضاع كشور ایجاب می نماید كه شخصی مطلع و با سابقه برای در دست گرفتن زمام امور مملكت تعیین نمائیم لذا كه به كفایت و شایستگی شما داریم بموجب این دستخط بسمت نخست وزیری منصوب میشوید و مقرر میداریم كه در اصلاح امور كشور و رفع بحران و بالا بردن سطح زندگانی مردم اهتمام و سعی كافی بعمل آورید.
مرداد 1332
اسناد انگلیسی کودتای 28 مرداد
ترجمه فارسی:
نبرد برای ایران
محتویات
1.معرفی
2.ایران، باستانی و مدرن
آ. ملت
1.گذشته امپریالیستی، 2.مردم، 3. اقتصاد،4. سیاست و حکومت،
ب. میان روسیه و غرب

1. 1. حمله از سمت شمال، 2. اختلافات نفتی از سال 1328 تا1332، 3. سیاست خارجی ایران و آمریکا

1. 1. اقدامات پنهانی:

آ. ایجاد تی پی آژاکس، ب. برنامه ریزی مراحل(کودتا)، سی. عملیاتی کردن برنامه(کودتا)، دی. مشمول نمودن شاه(منظور وارد نمودن شاه و دربار به کودتا است)، ای. اولین تلاش(اولین اقدام) و…. شکست (ملی گرایان)
اف. حول شکست گردیدن(تمرکز بر پیروزی قطعی در کودتا).

4. 4. پس از پیروزی.

4. 4. نمایش طولانی از اقدامات مخفیانه در ایران.

گفتار3- جدایی بحرین و نقش انگلیس در این خصوص، تکرار سناریوی جدایی های ارضی از ایران:
با اجرای کودتای 28 مرداد و شرح و بسط نقش انگلستان در بحران سیاسی مذکور، وارد دومین مرحله از حیات سیاسی پهلوی دوم می شویم. در این بین، جدایی بحرین بسان سناریو های ارضی دوران قاجار(سیاست تجزیه طلبی ارضی)، از ید حاکمیت ایران خارج شده که در این فاجعه سیاسی نیز سیاست های بحران ساز انگلستان مشهود است. از یک سو، همچون بخش های پیشین در راستی آزمایی نقش انگلیس در بحران جدایی بحرین از ایران باید گذرانی در تاریخ حاکمیت ایران بر سرزمین بحرین داشته باشیم و از دیگر سو نیز بر اساس سطح تحلیل سه گانه دوس سانتوس- ساندرز- برچر به آسیب شناسی بحران مذکور بپردازیم. همچنین استفاده از اصل جامعیت تاریخی را می توان در رویداد منتهی به جدایی بحرین از ایران طی یک سلسله وقایع طولانی مناسب دانست. در نهایت با بهره گرفتن از اصول روش جامعه شناسی تاریخی(داخلی) همچون اقدامات سلسله مراتبی، اهداف، ابزارها و نهایتا بازخورد بحران مذکور بر جامعه ایران خواهیم پرداخت.
بند1- نگاهی گذرا بر سیر حاکمیت ایران بر مجمع الجزایر بحرین در طول تاریخ:
از لحاظ رویکرد تاریخی، بحرین در دوران سلسله هخامنشی به تصرف ایران درآمد(آوری،1369: 156) و در دوران پادشاهان ساسانی رقابت بین حاکمان عرب ساحل جنوبی خلیج فارس و فرمانروایان ساسانی بر سر مجمع الجزایر بحرین شدت گرفت، زیرا این مجمع الجزایر در ارتباط دریایی بین خاورمیانه و هند و مصر نقش مهمی داشت. (ویلسن، 1366: 65). با به قدرت رسیدن انوشیروان ساسانی، وی کشور را به چهار بخش تقسیم کرد و هر قسمت آن را به یکی از افراد مورد اعتماد خود سپرد، قسمت نخست شامل خراسان و سیستان و کرمان، بخش دوم اصفهان و قم و ناحیه جبل و آذربایجان و ارمنستان، بخش سوم فارس و اهواز تا بحرین و بخش چهارم عراق تا مرز کشور روم را در بر می گرفت. (دینوری، 1368: 96). در این دوره حاکمیت ایران بر مناطق جنوبی خلیج فارس و به ویژه بحرین توسط مرزبانی اعمال می شد که از طرف شاهان ساسانی منصوب می شدند. تسلط ایران بر بحرین تا پایان حکومت ساسانیان ادامه داشت و از مراکز مهم بازرگانی خلیج فارس به شمار می رفت. با ورود مغول ها به ایران، کیش و بحرین و قَطیف که در زمان فتوحات مسلمین از ایران جدا گشته و به اراضی اعراب الحاق یافته بود، نیز همراه با بقیه ایران به تصرف درآمد(حافظ ابرو، 1378: 171).