لازم به توضیح است که دو اثر مذکور فارسی از مهمّ‌‌ترین آثار فارسی در تحقیقات اسرائیلیات در تفاسیر به زبان فارسی بوده و برای همه‌‌ی کسانی که حداقل آشنایی را با این مفهوم داشته باشند مفید بوده، امّا به مانند هر تحقیقی معایبی دارند. از نظر ساختاری و محتوایی متأثّر از تحقیقات به زبان عربی است و عمدتاً چکیده‌‌ی نظریات آثار مذکور عربی “ذهبی ودیگران” را بسط و گسترش داده و گاه از منابع تفسیری موثق هم استفاده نشده است. با این تفاوت که به آثار تفسیری جدید به خصوص “المیزان” و آراء مؤلّف در اغلب موارد اشاره کرده‌‌اند. مهمّ‌‌ترین عیب تحقیقی آن‌‌ها در موضع‌‌گیری‌‌های بسیار تند و تعصّب‌‌آمیز و شعارگونه‌‌ی مؤلفان در بسیاری موارد از جمله ناقلان اسرائیلیات و نقد غیرعلمی بسیاری از تفاسیر بدون توجه به محدوده‌‌ی زمانی و مکانی مفسّران است و هر جا آراء آن‌‌ها را موافق اندیشه‌‌ی خود یافته مستند کرده و بالعکس. البته در کتاب محمّد قاسمی شدّت این مطالب بیشتر است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ـ پژوهش‌‌های ادبی
نخستین پژوهش‌‌های ادبی در مجلات علمی از نصرالله امامی است در دو مقاله، با عنوان‌های «اسرائیلیات و اساطیر ایرانی» و «منابع اسرائیلیات در ادب فارسی»؛ وی اوّلی را در سال ۱۳۵۲ و دومی را در سال ۱۳۵۳ در مجله‌‌ی دانشکده‌‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز منتشر کرد. اگر چه هر دو مقاله بسیار مختصر و ناقص بوده و از یک ساختار علمی و امروزی برخوردار نیستند، امّا فضل تقدّم در این موضوع را دارند.
اخیراً پایان‌‌نامه‌‌ای دکتری با عنوان «بازتاب اسرائیلیات در آثار مولانا» در دانشکده‌‌ی زبان و ادبیات واحد علوم و تحقیقات تهران به راهنمایی استاد دکتر جلیل تجلیل توسط آقای عسکری ابراهیمی جویباری انجام پذیرفته است که به دلیل محدودیت دسترسی به رساله‌‌ها در کتابخانه‌‌ی مرجع، تنها از چکیده‌ی مطالب آن آگاهی حاصل شد.
نگارنده نیز با همکاری دکتر محمدامیر عبیدی‌نیا در طی سال‌های ۱۳۸۶ ـ ۱۳۸۹ طرح پژوهشی «بازشناخت اسرائیلیات در سبک عراقی» را انجام داده است که در حقیقت مقدّمه‌ای بر این تحقیقات می‌باشد.
چنان که ملاحظه شد در سطح محدود و آن‌‌هم تنها در تفاسیر به آن پرداخته شده در حالی که در ادب فارسی جای چنین پژوهشی خالی است و لازم است پژوهش‌‌ها و تحقیقات گسترده‌‌ای صورت گیرد تا تاریکی‌‌ها و خرافی‌‌ها ـ حداقل در منابع قرآن‌شناسی ـ از چهره‌‌ی فرهنگ اسلامی به خصوص در حوزه‌‌ی ادب فارسی زدوده یا حداقل کم‌‌رنگ شود.
در مقدّمه گفته شد اندیشه‌‌ی کنکاش در موضوع این رساله، دغدغه‌‌ی سال‌‌ها پیش نگارنده بوده و بیش از یک دهه می‌‌گذرد که به تدریج در بررسی و جمع آوری پیشینه‌‌ی مطلب تلاش کرده و بر اساس حساسیت و محدودیت‌‌های اندیشه و تعهد اخلاقی و دینی، آهسته و آرام گام برداشته است. در این میان هم، محقّقان و پژوهشگرانی ـ در سال‌‌های اخیر ـ به شیوه‌‌های متفاوت و گاه هم‌‌سو، در این مورد تحقیق کرده و مقالات و کتاب‌‌هایی را به نگارش درآورده‌‌اند. با توجه به اهمیت و ضرورت موضوع رساله، امّا برای جلوگیری از اطاله‌‌ی کلام، به توصیه و تدبیر استاد راهنما، از آن تحقیق مفصّل در بررسی سوابق پژوهش، خلاصه‌‌ی چند مورد مذکور وارد رساله‌‌ی دکتری شد و بقیه به صورت مقاله، برای چاپ در مجلات آماده گردید، تا بخش غیرادبی بر بخش ادبی رساله، ترجیح داده نشود.
ـ اهداف تحقیق
- بررسی روایات مجعول و اسرائیلیات در آثار عطّار نیشابوری
- تشخیص میزان ماجراهایی در افزوده به قصص قرآنی در آثار عطّارنیشابوری
- جستجوی آن موارد در افزوده به قصص قرآنی در داستان‌‌های تورات و انجیل و تحقیق این امر که آیا با در افزوده‌‌های آثار عطّار نیشابوری مطابقت دارد یا خیر؟
- هدف کلی بازشناخت و بررسی روایات مجعول و اسرائیلیات به عنوان اندیشه‌‌های غیر اسلامی به طور عام و میزان اثر‌‌پذیری آثار عطّار به طور خاص و در نهایت آگاهی یافتن نسل امروز از آن‌‌ها و جلوگیری از خلط اندیشه‌‌های دینی و غیر دینی.
- زدودن افسانه‌‌ها و خرافات از چهره‌‌ی حقیقی قرآن و فرهنگ اصیل اسلامی
ـ سؤالات تحقیق
- آیا داستان‌‌ها و حکایت‌‌های منقول در آثار عطّار نیشابوری با اصل حکایات و قصص قرآنی مطابقت دارد یا خیر؟
- چه تفاوت‌‌هایی بین حکایات و قصص مشابه در قرآن و تورات و انجیل وجود دارد؟
- کیفیت نفوذ اسرائیلیات به متون ادبی چگونه است؟
- چگونه می‌‌توان اساس روایت‌‌ها را بر اساس کتاب راستین الهی قرآن فهمید؟
ـ فرضیه ‏های تحقیق
- اسرائیلیات و روایات مجعول در متون اسلامی، تفاسیر و آثار صوفیه قبل از عطّار به فراوانی وجود دارد.
- عطّار نیشابوری هم‌‌چون بسیاری از صوفیه از اسرائیلیات و روایات مجعول تأثیر پذیرفته و در آثار خود از آن‌‌ها بهره برده است.
ـ تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنّی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی)
اسرائیلیات: به مجموعه تأثیری گفته می‌‌شود که فرهنگ یهودی و مسیحی بر تفسیر قرآن داشته‌است.
عطّار نیشابوری: بزرگ‌‌ترین شاعر و نویسنده‌‌ی عارف قرن ششم که زبان گیرا و گسترده و قدرت بیان و خامه‌‌ی توانایش و تأثیری که در دوره‌‌ی خویش و بعد از خود در تحوّلات ادبی داشته، بررسی آثارش می‌‌تواند نقاط مبهم و مهمّ را در رابطه با موضوع پژوهش ما مشخص نماید.
تفسیر: در اصطلاح علوم قرآنی به آن دانشی گفته می‌‌شود که از علم و آگاهی به کلام خدا بحث می‌‌کند و به فهم معانی و استنباط احکام از متن آیات الهی کمک می‌‌کند.
عرفان و تصوّف: با ورود مباحث آن به ادبیات فارسی ادبیات را از دربارها و تملق شاهان و حاکمان دور کرد و به آن تا حدّی استقلال بخشید و چاشنی تازه و نمکینی وارد زبان و ادب فارسی کرد به طوری که آرایندگی و زیبا‌‌سازی کلام تا این زمان به این حد نرسیده بود.
«فیلسوف تفکرش مستقل از دین است. متکلّم بعکس تابع دین است. اهل تأویل، دین را طبق تصورات خود معنی می‌‌کند. عارف دریافت‌‌های خود را به زبان دین بازگو می‌‌نماید. زاهد و عابد می‌‌خواهند به بهشت بروند، عارف می‌‌خواهد بهشت را همین‌‌جا ببیند بلکه خودش بهشت شود.»^[۱۱]
ـ روش‌شناسی تحقیق
روش پژوهشی، اساس مطالعه‌ی کتابخانه‌‌ای می‌باشد، امّا به لحاظ ماهیت و روش در شمار تحقیقات توصیفی ـ تحلیلی قرار می‌‌گیرد. زیرا در این گونه تحقیقات، پژوهش‌‌گر علاوه بر ارائه تصویری از آنچه هست، به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسأله و ابعاد آن نیز می‌‌پردازد.
الف) تکیه‌‌گاه استدلالی این تحقیق برای بیان و توجیه مسائل، ادبیات تحقیق و مباحث نظری ارائه شده ‌‌است و از نظر منطقی جزئیات مربوط به مسأله با گزاره‌‌های کلّی مربوطه ارتباط داده شده، سپس به نتیجه‌‌گیری پرداخته می‌‌شود. در این تحقیق مانند هر تحقیق توصیفی دیگری محقّق به مطالعه‌‌ی متغیرها به شکلی که وجود دارد می‌‌پردازد و آن‌‌ها را توصیف و تشریح می‌‌نماید. بر این اساس پژوهش حاضر طی مراحل ذیل انجام شده‌‌است:
- مطالعه‌‌ی منابع مختلف موجود در زمینه‌‌ی تحقیق، اعم از کتاب، مقاله یا پایان‌‌نامه.
- مطالعه‌‌ی آثاری در زمینه‌‌ی نظریه‌‌های تفسیری واسرائیلیات.
- مطالعه‌‌ی آثار انتخابی و نمونه‌‌گیری از بخش‌‌هایی از آن‌‌ها.
- توصیف و تحلیل نمونه‌‌ها بر اساس نظریه‌‌ی موجود در فرضیه‌‌های تحقیق.
ب) معیار سنجش و تشخیص اسرائیلیات در این پژوهش، ابتدا اصل روایات را بر اساس قرآن (بدون) تفسیر ذکر می‌‌کنیم سپس به اضافات یا شاخ و برگ‌‌های آن روایات در کتب مقدّس (تورات و انجیل) اشاره‌‌ای خواهیم داشت. آن‌‌گاه رأی و نظرات صائب محدثان بزرگ و محقّقان مورد اعتمادی که نقد و جرح و تبدیل را در زمینه‌‌ی آگاه ساختن بسیاری از جعلیات و اسرائیلیات در کتب تفسیر انجام داده‌‌اند در حدّ ممکن و لازم به اختصار می‌‌آوریم و آن را معیاری برای تشخیص اسرائیلیات در آثار عطّار قرار می‌‌دهیم. در فصل چهار، چند قصّه‌‌ی قرآنی و حدیثی را که مصادیق آن‌‌ها در آثار عطّار بوده در چند مرحله بررسی می‌‌کنیم به این ترتیب که:
در مرحله‌ی اول: داستان را بر اساس روایت و اشاره‌‌ی قرآن به اختصار ذکر می‌‌کنیم تا در وهله‌‌ی اول خواننده و محقّق بر اصل و حقیقت قرآنی موضوع آگاه شود.
در مرحله‌ی دوم: بخش‌‌هایی از قصّه‌‌ها در تورات و انجیل معتبر، آورده می‌‌شود تا شیوه‌‌ی بیان قرآنی و کتاب‌‌های مقدّس در بازگویی قصّه‌‌ها روشن شود (و به علت حجم زیاد مطالب از بازگویی تمام قصّه خودداری می‌‌کنیم.)
در مرحله‌ی سوم: همه یا بخش‌‌هایی از بیان مفسرانی چون طبری یا سیوطی و… می‌‌آید تا چگونگی نقل غیر قرآنی و تفسیرها مشخص شود.
در مرحله‌ی چهارم: موضوع به طور خلاصه تحلیل و بررسی می‌شود.
در مرحله‌ی پنجم: به مصادیق اسرائیلیات در آثار عطّار می‌‌پردازیم و گاه برای غنای مطلب، به نمونه‌‌هایی روشن و آشکار از نظم فارسی متأثّر از اسرائیلیات آن قصّه اشاره می‌‌کنیم. (قبل و بعد از عطّار)
در مرحله‌ی نهایی: به اختصار به تطبیق و مقایسه‌‌ی یافته‌‌ها پرداخته می‌‌شود.
ـ جامعه‌ی آماری
کلّیه‌‌ی آثار عطّار نیشابوری
ـ محدودیت‌ها
- محدودیت منابع در زبان فارسی
- احتیاط در شناخت و اظهار نظر روایات و احادیث صحیح و نادرست
- گستردگی موضوع
- گستردگی آثار عطّار و ضرورت دقت نظر بسیار
فصل دوم