آمایش سرزمین در شکلهای مختلف به منظور تامین اهداف معینی انجام می گیرد که مهمترین آنها به شرح زیر است. توزیع بهتر و هماهنگ فعالیتها در فضا ها به تناسب ویژگیها و داده های محیطی، استقرار مستمر جمعیت در حد متناسب خود بر روی فضا، جلوگیری از حرکت مکانی نابجای جمعیتها، کاربرد تدابیر لازم در تثبیت جغرافیایی جمعیتهای مهاجر، کاهش تباین و اختلافات محیطی و اصلاح و بهسازی و بازسازی مکانهای نامطلوب وبه اصطلاح ناپذیرای جغرافیایی. بهبود شرایط فردی و اجتماعی بدون اصلاح و آمایش فضا و انجام آمایش سرزمین بدون حضور انسانهای مولد، آگاه و کارآمد و ابزار های متناسب هرفضا ممکن نیست. موفقیت و مطلوبیت آمایش سرزمین زمانی میسر است که برپایه های شناخت جغرافیایی فضا تکیه شده باشد. براین مبنا در آمایش سرزمین از طرفی باید داده های طبیعی مانند توپوگرافی، مورفولوژی، خاک و شرایط آب وهوایی فضا را شناخت و از طرف دیگر، داده ها و توانایی های محیطی اعم از گیاهی، حیوانی، منابع زیر زمینی، به ویژه منابع تجدید نشدنی محیط را آزمایش کرد و در کنار آن باید نیرو های مولد (ساختار نیروی انسانی و بازیگران فضا که مبنای سیاست خاصی در آمایش سرزمین نقش دارند) را ارزیابی کرد (سرور، ۱۳۸۴، ص۲۵).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۲-۱۰ جغرافیای کاربردی و آمایش سرزمین
رابطه آمایش سرزمین و جغرافیا می تواند بیانهای مختلفی داشته باشد. بر همین اساس می توان جغرافیا را تبیین نوع استقرار و توزیع جمعیت و فعالیت در عرصه سرزمین دانست و آمایش را تنظیم رابطه بین این عناصر به حساب آورد. در هر حال در جغرافیا و آمایش سرزمین سه عنصر اساسی وجود دارند که زمینههای اصلی مطالعه اند و عبارتنداز انسان، فضا و فعالیت.
به هر حال موضوع انکار ناپذیر رابطه بسیار نزدیک و تنگاتنگ جغرافیا و آمایش سرزمین است به تعبیری می توان گفت که جغرافیا آمایشی ترین علوم و آمایش سرزمین جغرافیایی ترین نوع برنامه ریزی است. آنچه جغرافیا به عنوان یک علم به توضیح آن می پردازد آمایش به عنوان مجموعه ای از فنون و هنرها میکوشد آن را عملی سازد. آمایش سرزمین نوعی برنامه ریزی فیزیکی بلند مدت است که بر استفاده بهینه از زمین به منظور استقرار فعالیتها تاکید می کند و با توجه به اینکه مطالعه زمین و نحوه تخصیص آن به انواع کاربریها در حیطه علم جغرافیاست می توان به ارتباط بسیار نزدیک مطالعات آمایش و جغرافیا پی برد.
۲- ۱۱ مدیریت محیط
مدیریت محیط شامل دامنه وسیعی از فعالیتها در زمینه های کاربری زمین، هوا، گیاهان و آب است و در نتیجه شاخه های تخصصی برنامه ریزی محیط و توسعه سازمان مدیران دولتی و شرکتها و موسسات خصوصی را دربرمی گیرد. برنامه ریزان، مهندسان، معماران مناظر، سیاستمداران، حقوق دانان و مدیران حرفه ای را جذب می کند. و شامل افراد یا سازمانهایی می شود که به بعضی جنبه های محیط طبیعی توجه دارند در این دامنه گسترده فعالیتها مسئول مدیریت محیط اغلب برای کسب اطلاعات درباره محیط طبیعی ناگزیر است از علوم طبیعی متعدد مانند هواشناسی، هیدرولوژی، اکولوژی، خاکشناسی، زمین شناسی و ژئومورفولوژی آگاه باشد و از آنها مدد بگیرد. و اکثر تحقیقات ژئومورفولوژیک به طور بالقوه در بعضی مسائل مدیریت محیط کاربرد دارند. اگر چه قابلیت کاربری آنها در آغاز آشکار نیست. مدیریت محیط بطور عادی چهار مرحله اصلی را شامل می شود شناسایی مساله، تنظیم خط مشی و برنامه ریزی طرح، اجرا و اتمام طرح و رویه و ارزیابی طرح می باشد (کوک و دورکمپ ترجمه شاپورگودرزی نژاد، ۱۳۷۷، ص۹).
۲-۱۲ مشارکت ژئومورفولوژی درمدیریت محیط
مشارکت ژئومورفولوژیک در مدیریت محیط به حیط خاصی محدود نمی شود تمام محیطها به مدیریت نیازمندند و اکثر آنها از مدیریت بهره می برند اما ماهیت مسائل ژئومورفولوژیک و ظرفیت آنها بسیار متنوع است. اگر چه امکان دارد توصیه های ژئوموفولوژیک مستقل از سایر اطلاعات محیطی مدیریت محیط ارائه گردد، اما معمولا چنین نیست. اغلب مشارکتها ی ژئومورفولوژیک بخشی از اطلاعات علوم زمین است که با همکاری سایر دانشمندان فراهم می شود. پیوندهای فرضی بین جنبه های مختلف علوم زمین بخوبی شناخته شده اما طرق ترکیب مواد متنوع آنها در گزارش واحد بخوبی جا نیفتاده است. اغلب ممکن است ژئومورفولوژی اساس مجموعه داده های زمین را تشکیل دهد. زیرا این داده ها نسبتا آسان به دست میآیند. عموما ژئومورفولوژیستها در مطالعه بلایای طبیعی رسیدگی و ممیز محیطی ارزیابی منابع و سنجش اثرات محیطی در مرحله برنامه ریزی و نیز ارزیابی منابع و سنجش اثرات محیطی در مرحله اجرا و عمل و ارزیابی بازنگرانه (رسیدگی مراحل گذشته)درمرحله ارزشیابی مشارکت دارند(کوک ودورکمپ ترجمه شاپور گودرزی نژاد، ۱۳۷۷، ص۳۲).
۲-۱۳ کاربرد ژئومورفولوژی در برنامه ریزی عمران حوضه های رودخانه ای
حوضه های رودخانه ای از مجموعه ای از عوامل مربوط به هم از قبیل توپوگرافی، جنس زمین، پوشش گیاهی و شبکه هیدروگرافی تشکیل یافته است. هیدرولوژی در این مجموعه با تمامی این عوامل و آب و هوایی که آن را تحت تاثیر خود قرار می دهد در ارتباط است. هیدرولوژی ناهمواریها همراه با آب و هوا و سایر و سایر عوامل رژیم جریان را هدایت می کند. عوامل ژئومورفوژنیک که ناهمواریها را تحت تاثیر خود قرار می دهند. قسمتی از مواد را به صورت متحرک در می آورند این مواد متحرک به اشکال گوناگون (یون، محلول، معلق، عناصر درشت و غیره) منشاه بار جامد جریانها هستند. جریان مواد به مقداری انرژی نیاز دارد که جریان انرژی وارد در حوضه را مشخص می سازد جریانی که از انرژی جریان همان مواد غیر قابل تفکیک است. حوضه رودخانه ای همانند یک سیستم است که جریان آبی در ان در پیوند با ثقل و همان جریان انرژی است که می تواند برخی از کارها را مانند حمل مواد و ایجاد تغییرات در توپوگرافی انجام دهد. به دلیل همین کارها بویژه وقتی شدت آنها از یک حد معین فراتر رود ناپایداریهایی در بعضی از نقاط حوضه حاصل می شود که تعادل محیط را در یک مقیاس وسیع تهدید می کند از این رو آمایش حوضه ها بویژه آمایش هیدرولیک اهمیت حیاتی دارد (زمردیان، ۱۳۸۲، ص۲۵۰).
۲-۱۴ خصوصیات حوضه های آبریز نواحی مرتفع
خصوصیات حوضه های آبریز نواحی مرتفع با خصوصیاتی چون دامنه های پر شیب، مرزهای توپوگرافیک دقیق و معین، خاک کم عمق، بارندگی زیاد و تبخیر کم از سایر حوضه ها متمایزند. در این نواحی، شیب هیدرولیک زیاد و رودها به سرعت در مقابل بارندگی عکس العمل نشان می دهند. به دلیل کثرت بارندگی که عمدتا شدید هم است کمبود رطوبت خاک ناچیز بوده و بخش اعظم بارندگی به شبکه جریان میپیوندد. همچنین ردها دارای مقطع عرضی مناسبی هستند که به طور موثر به انتقال آب کمک می کند در اکثر موارد به علت امتداد دامنه ها تا کنار رود برای ذخیره آب هیچ دشت سیلابی وجود ندارد. درجه حرارت و در نتیجه تبخیر و تعریق کم به رشد گونه های خاصی از پوشش گیاهی کمک می کند و در بسیاری از موارد توربزارها در کنار مسیر رود گسترش یافته و رویش علف ها یا درختان بویژه سرو امری عادی است. همچنین با وجود بارندگی زیاد جریان سطحی به جز در مجاور رودها با سطوح کاو دامنه ها کم است به طوری که در اکثر حوضه های آبریز نواحی مرتفع به دلیل وجود لایه های غیر قابل نفوذ سهم جریان زیر زمینی بسیار محدود بوده، در نتیجه بازوی پایین رونده هیدروگراف که ممکن است شیب کمی داشته باشدبا جریان زیر سطحی خاک که خود یک منبع محدود است حفظ می شوددر یک بارندگی واکنش واقعی حوضه و بزرگی اوج طغیان به موارد چون شدت و مدت زمان بارندگی، کمبود رطوبت که نیاز به جایگزینی آن در خاک دارد، شکل، اندازه و شیب متوسط دامنه های حوضه آبریز بستگی دارد( برایان. جی. نپ، ترجمه خوشرفتار، ۱۳۸۳، ص۳۶).
۲-۱۵ خصوصیات حوضه های آبریز نواحی پست
واکنش روان آب مسایل خاصی را در حوضه های آبریز سرزمین های پست بوجود می آورد. زیرا بدلیل بارندگی های فراوان، طغیان در این سرزمین ها امری عادی است. با این حال اگر چه در حوضه های آبریز سرزمین های پست معمولا بارندگی ها بسیار شدید است. اما باید بیان کرد که مساله اصلی در این گونه مناطق سیل گیر بودن آنهاست زیرا تراکم جمعیت این مناطق عمدتا زیاد و به صورت متمرکز کشت میشود. در مناطق پست درختان کمتری وجود داشته، رودخانه ها دارای شیب کم و هر چه دامنه ها نسبت به نواحی مرتفع کم شیب تر باشند نیروی فرسایش کاهش می یابد. در نتیجه خاکها عمیق و ساخت آنها به گونه ایست که به احتمال زیاد ظرفیت نفوذ پذیری آنها زیاد نیست. همچنین بدلیل وجود دره های آبرفتی عریضتر و منطقه اشباع مجاور جریان ها، زمین های مجاور رودخانه اهمیت خاصی در کنترل جریانهای سطحی دارند. بنابراین واکنش حوضه های پست تعادل بین عوامل گفته شده را برقرار می کند (برایان. جی. نپ، ترجمه خوشرفتار، ۱۳۸۳، ص۴۱).
۲-۱۶ پیشینه تحقیق
اگرچه امروزه ژئومورفولوژی یک دانش جدید بوده و درباره برجستگی ها و فرورفتگی های سطح زمین و علل پیدایش آنها با بهره گیری از ابزارها و تکنیک های مدرن بحث میکند اما این علم ریشه در تاریخی کهن دارد و به فلاسفه یونان، رم باستان باز میگردد. افرادی چون ارسطو در دوران قبل از میلاد مسیح و حتی در قرون بعد لئوناردو داوینچی درباره موضوعات مختلفی چون : منشاء، دره، رودخانه و عوامل تشدید سیلاب تحقیقات گسترده ای کرده بودند. بتدریج ژئومورفولوژی بوسیله ویلیام موریس دیویس شکل گرفت و با تحقیقات والتر پنک، کینگ، لانگبین، لئوپلا و چرلی به قوانین و اصول علمی خود رسید.
با توجه به اینکه ژئوتوریسم یک صنعت جدید در گردشگری می باشد لذا در این ارتباط منابع زیادی وجود ندارد در ذیل به برخی از مهمترین منابع موجود در کشور اشاره شده است :
- جعفری، و همکاران ، ۱۳۹۰، در مقاله خود تحت عنوان ارزیابی توان طبیعت گردی پارک ملی گلستان با بهره گرفتن از روش ارزیابی چند معیاره وgis درمجله تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده، سال دوم، شماره چهارم بیان داشته توسعه گردشگری در مناطق حفاظت شده، هم برای مدیریت منطقه و هم برای گردشگران مزایای فراوانی به همراه دارد. اما باید این مسئله را در نظرداشت که انجام فعالیت های گردشگری در غیاب برنامه ریزی و مدیریت صحیح و بدون محاسبه ظرفیت و توان منطقه برای گردشگری، می تواند برتجارب گردشگران و از آن مهم تر بر کیفیت و ویژگی های مناطق گردشگری اثر منفی داشته باشد. از این رو شناسایی مناطق مناسب و دارای توان، جهت گسترش و توسعه طبیعت گردی در مناطق حفاظت شده و پارک های ملی، به منظور بهره برداری پایدار از منابع طبیعی اهمیت به سزایی دارد. پارک ملی گلستان، به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده، از جذابیت های توریستی قابل توجهی برخوردار است. تحقیق حاضر با بهره گرفتن از شیوه ای از روش ارزیابی چند معیاره به نام ترکیب خطی وزن دار، WLC با به کارگیری فن آوری GIS و روش وزن دهی AHP به تعیین مناطق مناسب گردشگری در پارک ملی گلستان پرداخته است. معیارهای به کار رفته در مراحل ارزیابی شامل فاصله از رودخانه، جاده، روستا، منابع آبی، زیستگاه حیات وحش، شیب و تراکم پوشش گیاهی بودند. در نهایت مناطق مناسب برای طبیعت گردی با درجات متفاوتی از توان و مطلوبیت تعیین گردید. طبق نقشه طبقه بندی شده توان طبیعت گردی، مناطق با توان بسیار بالا با۲۵/۰ درصد کمترین مساحت و مناطق با توان بالا با ۵/۱۲ درصد بیشترین مساحت را به خود اختصاص دادند نتایج تحقیق حاکی از آن است که استفاده از روش WLC و روش وزن دهی AHP در فرایند مکانیابی مناطق تفرجی کارایی بالایی دارد.
- باغبانی، ۱۳۸۶، در مقاله خود تحت عنوان ژئوتوریسم می فرماید یکی از اصطلاحاتی که امروزه بسیار بر سر زبانها است واژه ی ژئوتوریسم است یک ابتکار هوشمندانه بر این اساس هر محلی که به خاطر شرایط جغرافیایی ویژه ی خود نظیر محیط زیست، پوشش گیاهی، زیبایی های بالقوه و فرهنگ مورد بازدید قرار گیرد، در این تقسیم بندی می گنجد (باغبانی، ۱۳۸۶، ص۴۸)
- شایان و همکاران ، ۱۳۸۶ در مقاله خود تحت عنوان بررسی موانع و مشکلات ژئوتوریسم در ایران با تأکید بر موقعیت ژئوتوریسم بیابان لوت می فرماید ژئوتوریسم یکی از شاخه های توریسم و اکوتوریسم است که در صدد شناساندن جاذبه های زمین شناختی است که به یک توریست فرصت می دهد در حداقل زمان ممکن بدون صرف هزینه و زمان مستقیماً به جاذبه ی دلخواه خود در طبیعت دست یابد. این صنعت نه تنها دارای ابعاد اقتصادی اکولوژیکی، ژئولوژیکی و فرهنگی اجتماعی است بلکه اشتغال طیف گسترده ای از دانش آموختگان حوزه های محیط زیست، جغرافی دانان، زمین شناسان، جانورشناسان و غیره را نیز به عنوان راهنمایان ژئوتوریسم و اکوتوریسم فراهم خواهد کرد (شایان و همکاران، ۱۳۸۶، ص۴۶).
-صبوری، ۱۳۸۶ در مقاله خود تحت عنوان ژئوتوریسم نگرشی نو به سوی توسعه منابع و مدیریت محیط در ایران می فرماید مطالعات و بررسی آماری نشان می دهد که مردم ما هنوز ارزش واقعی منابع طبیعی کشور را درک نمی کنند و تصور درستی از آینده بی گیاه و بی جنگل ندارند. همچنین هنوز رشد و آگاهی جامعه به آنجا نرسیده است تا از سایر مناطق تحت مدیریت کشور حتی بخش گسترده ای از مناطق کویری و بیابانی چگونه بهره گیرد و تمامی اینها مستلزم آنست تا فکری نو در اندازیم (صبوری، ۱۳۸۶، ص۵۴).
- مقصودی، ونکوئی صدری، ۱۳۸۶، درمقاله خود تحت عنوان ژئوتوریسم دریچه ای نو به سوی توسعه صنعت گردشگری ایران می فرماید ایران با تنوع ساختارهای ژئومورفولوژیکی و زمین شناسی از تنوع بسیار وسیعی در این خصوص برخوردار بوده و عرصه های جدیدی در زمینه صنعت گردشگری کشور مطرح مینماید (مقصودی و نکوئی صدری، ۱۳۸۶، ص۷۲).
- کارگر، ۱۳۸۶، در مقاله خود تحت عنوان اکولوژی محیطی و رشد صنعت گردشگری (اکوتوریسم و ژئوتوریسم) میفرماید گردشگری (توریسم یا جهانگردی) پدیدهای است که از دیر زمان با اشکال خاص خود در جوامع انسانی وجود داشته و به تدریج با تحولات تاریخی مراحل تکامل خود را تا عصر حاضر طی نموده است این پدیده عموماً بر پایه ای سفر و جابه جایی نباشد که خود زادهی نیازهای گوناگون روانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی انسان است (کارگر، ۱۳۸۶، ص۴۶).
- امری کاظمی، ۱۳۸۱، در مقاله خود تحت عنوان معرفی ژئوتوریسم ایران ژئوتوریسم و گردشگری زمین شناسی امروزه مخاطبان وسیعی پیدا کرده است که مخاطبان آن نه تنها متخصصان و کارشناسان زمین شناسی بلکه گردشگران عادی و علاقه مندان به طبیعت می باشند این مقاله در کنفرانسی در استرالیا برگزار می شود (امری کاظمی، ۱۳۸۱، ص۱۷).
- رجایی، ۱۳۸۲، در کتاب خود تحت عنوان کاربرد ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین ومدیریت محیط می فرماید مکان یابی شهرها، روستاها، جایگزینی واحدهای صنعتی، خدماتی و مسکونی با شناخت وسیع در شرایط مورفولوژی و پدولوژی و حتی اقلیمی محیطی در رابطه است که این واحدها در سینه آن شکل خواهد گرفت چرا که استقرار شهر و روستا و فعالیتهای وابسته به آنها در پهنه فضایی که از نظر زمین ساخت و سازندهای سطحی مورد بررسی قرار نگرفته باشد دور از منطق جغرافیایی است (رجایی، ۱۳۸۲، ص۴).
- رحیم پور، ۱۳۸۴، در مقاله خود تحت عنوان ژئوتوریسم می فرماید که ژئوتوریسم یا توریسم جغرافیایی یکی از رشته های تخصصی اکوتوریسم است که به معرفی پدیده های زمین شناسی به گردشگران با حفظ هویت مکانی آنها می پردازد (رحیم پور، ۱۳۸۴، ص۱۱۱).
- قهرمانی، ۱۳۸۶، در مقاله خود تحت عنوان ژئوتوریسم جنوب شرق ایران (سیستان و بلوچستان قطب ژئوتوریستی ایران) می فرماید ژئوتوریسم یکی از جدیدترین انواع توریسم است که در زیر شاخه اکوتوریسم قرار دارد و بعد از مطرح شدن ژئوپارکها از سال ۲۰۰۰ میلادی مورد بازدید قرار گیرد در ژئوتوریسم می گنجد (قهرمانی، ۱۳۸۶، ص۸۳).
ــ رضایی، ۱۳۸۴، در پایان نامه کارشناسی ارشد خود، بررسی سیمای محیط طبیعی شهرستان فومن را مورد مطالعه قرار داده و ضمن بیان ویژگیهای توپوگرافی، زمین شناسی و پوشش گیاهی شهرستان، وجود رودخانه ها را در شهرستان فومن عاملی در جهت امر ماهیگیری، گردشگری و صنایع مربوط به آن دانسته و بطور کلی شهرستان فومن را از نظر توانهای محیطی، دارای شرایط بالقوه ای برای اشتغال و رشد و توسعه دانسته است.
- خوش رفتارو رضاطبع، ۱۳۸۲ در مقاله خود تحت عنوان کاربرد مطالعات محیط طبیعی- زمین شناسی وژِئومورفوژلوِی در برنامه ریزی روستایی مطالعه موردی شهرستان شفت مطالبی ارائه کرده اند: برنامه ریزی روستایی علاوه بر تاثیرپذیری از عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی از عوامل طبیعی تبعیت میکند و بر این اساس با بهره گیری از مدلهای کمی نحوه ارتباط عوامل طبیعی را در سطح فضای ناحیه مورد بررسی قرار داده و در نهایت بعد از محاسبات آماری مشخص گردیده و میزان تبعیت هر یک از متغیرها نسبت به عوامل طبیعی تابعی از موقعیت عوامل در سطح فضای شهرستان میباشد.
-رهنمایی، ۱۳۷۰، در کتاب خود تحت عنوان توانهای محیطی ایران نوشته که: ایران به عنوان یک سرزمین پهناور به دلایل موقعیت جغرافیایی، شرایط اکولوِژیکی و نزدیکی مراکز تمدنی قدیم، تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. پیکره جغرافیایی این سرزمین تاریخی مملو از تنوع و گوناگونی است. دو ویِژگی بنیادی جغرافیای طبیعی ایران یعنی قرار گرفتن در کمربند خشک کره زمین و کوهستانی بودن پهنه جغرافیایی آن از جمله عوامل موثر در مکان گزینی، استقرار فعالیت انسانی و شکل گیری سکونتگاههای روستایی و انواع معیشتهای یکجانشین درطول تاریخ و مدنیت این کشور نقش بسزایی بر عهده داشته است.
-مهرابی ملایوسفی و صهبا ، ۱۳۸۶ در مقاله خود تحت عنوان ژئوتوریسم جزیره کیش می فرماید: کشور ما ایران با داشتن طبیعتی زیبا و اقلیم متنوع و همچنین داشتن مناطق سرشار از پدیده های منحصر به فرد علوم زمین بستر مناسبی را برای پیشرفت صنعت گردشگری و رقابت با کشورهای مختلف فراهم کرده است. الوین میان جزیره کیش یکی از زیباترین مناطق گردشگری در ایران است که می تواند در انتقال علم و شکوفایی اقتصاد کشور نقش قابل توجهی را ایفا کند( مهرابی ملایوسفی و صهبا، ۱۳۸۶،ص۶۴).
- مهردادی و یداللهی و حسین آبادی ، ۱۳۸۲ ، در مقاله خود با عنوان اکوتوریسم و توسعه پایدار ضمن بیان تعریف و ضرورت اکوتوریسم و توسعه پایدار به ذکر راهکارها و محدودیتها و موانع موجود می پردازد و می گوید اکوتوریسم (توریسم طبیعت ) پدیده نسبتاً تازه ای است که بخشی از صنعت توریسم را شامل می شود که به دلیل پرداختن به پایداری بوم شناختی اجتماعی فرهنگی و اقتصادی از اهمیت ویژه ای برخوردار است(مهردادی وهمکاران، ۱۳۸۲،ص۴۲).
- بیگدلی، ۱۳۸۲، در مقاله خود تحت عنوان نقش منابع طبیعی و توسعه پایدار در جذب اکوتوریسم، امکانات و محدودیتها می گوید کشور ایران با داشتن تنوع جغرافیایی و منابع طبیعی، فرهنگی ، تاریخی و مذهبی توانایی بالقوه در جذب اکوتوریست دارد که با برنامه ریزی دقیق توان بالقوه می تواند به فعلیت درآید که باعث رونق اقتصادی، ارتقاء سطح فرهنگ منابع طبیعی و تا حدودی حل معضلات بیکاری در مناطق جاذب اکوتوریست باشد( بیگدلی، ۱۳۸۲ ، ص۳۳).
- دیویدای فنل ۱۳۸۵ در کتاب خود با عنوان مقدمه ای بر طبیعت گردی ترجمه جعفراولادی قادیکلایی میگوید مفهوم واژه طبیعت گردی مثل رنگ آفتاب پرست دائماً در حال تغییر می باشد. آنچه که بوم شناسان در ابتدا از آن به عنوان مفهومی کلی برای جلوگیری شدید از تخریب محیط زیست یاد می کردند. آنچه مسلم است طبیعت گردی موجب ایجاد بازار کار پررونق در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می باشد.
-رمضانی ،۱۳۸۲، در مقاله خود با عنوان پتانسیلهای اکوتوریستی استان گیلان به عنوان یکی از محورهای اشتغال می گوید استان گیلان با توجه به محدودیت خاک برای کشاورزی، محدودیت صنعت با توجه به آلودگی و مسائل حاشیه ای آن به نظر میرسد که محور توسعه ی صنعت توریسم از الزامی ترین توجه مدیران برنامه ریزی بوده تا با توجه به افزایش جمعیت از تخریب این مواهب جلوگیری نموده و از طرف دیگر با ایجاد شغل سبب کاهش بیکاری ، فقر و … در این محدوده ی مکانی می شود.
-رمضانی ، ۱۳۸۶، در مقاله خود با عنوان شناخت پتانسیلهای اکوتوریستی آسایش اقلیمی(بیوکلیماتیک) تالاب کیاکلایه لنگرود با روش اوانز بیان داشته شناخت توان آسایش زیست اقلیمی در مناطق مختلف جغرافیایی می تواند به برنامه ریزی اکوتوریستی جاذبه های طبیعی کمک نمایدتا مناطق جاذب محیطی در برابر آلودگی محیط زیست ، هجوم و تجاوز انسانی، تغییرات کاربری زمین ، استفاده برای گذران اوقات فراغت و غیره حفظ گردد.
-مکوندی و عظیمی ، ۱۳۹۱، نوسانات بارش در مکان و زمان های مختلف در رودخانه های آبریزکارون ۳ تا سد گتوندبا استفاده از GIS اظهار داشته یکی ازمسائل مهم که اغلب درطراحی های هیدرولیکی و هیدرولوژ یکی وجود دارد برآورد اطلاعات در مناطقی که اطلاعات انداز هگیری نشده یا داده مفقود است، است. برآورد اطلاعات توسط روش های مختلف درونیابی مانند رگرسیون ساده، پل گون تین وزن دهی برحسب معکوس فواصل، کریجینگ وغیره صورت میگیرد. جهت بررسی تغییرات زمانی ومکانی بارشهای ماهانه ایستگا ههای سد کارون ۳ تا گتوند داد ه های بارش ایستگا ههای کلیماتولوژی و باران سنجی استان طی دوره آماری ۳۰ ساله از سال ۱۳۴۵ لغایت ۱۳۸۲ مورد استفاده قرارگرفت بررسیهای مد لهای نموداری اولیه نشان داد که بار شهای ماهانه، فصلی، سالانه در تمامی ایستگا هها، نوسانات و تغییرات زمانی و مکانی قابل توجهی دارند. تحلیل مکانی بارش نشان می دهد که درفصل پائیز و زمستان مقدار بارش با افزایش ارتفاع ایستگا هها زیادتر میشود. همچنین می توان ایستگاههای منطقه را بادرنظرگرفتن عامل ارتفاع و مقادیر بارش به چند ناحیه تقسیم بندی کرد نتایج این تحقیق شامل خصوصیات گرادیان بارش و برآورد میزان بارش سالانه در حوضه موردنظر بوده و به صورت گرافیکی نمایش داده شده است. با توجه به سرعت و دقت انجام کار که حاصل کاربرد GIS در این تحقیق بوده است می توان از نتایج حاصله برای حوضه های مشابه دیگر استفاده کرد.
- اخوان وکرمی خرم آبادی و سوسنی ، ۱۳۹۰ در مقاله خود تحت عنوان کاربرد دو روش کریجینگ و IDW در پهنه بندی تراکم و تاج پوشش جنگل های شاخه زاد بلوط (مطالعه موردی: منطقه کاکارضای خرم آباد لرستان) بیان داشتند : این تحقیق به منظور بررسی ساختار مکانی متغیرهای تراکم و تاج پوشش جنگلهای شاخه زاد بلوط کاکارضای خرم آباد و امکان استفاده از دو روش درون یابی کریجینگ و IDW برای برآورد و نقشه سازی آنها در عرصه ای به مساحت ۵۴ هکتار انجام گرفت. نتایج واریوگرافی نشان داد که متغیرهای مورد بررسی از ساختار مکانی متوسطی برخوردارند. ابتدا مدلی کروی بر واریوگرام ها برازش شد. سپس برآوردها به روش کریجینگ معمولی با بلوک های ۳۸×۳۸ متر و نیز به روش IDW انجام گرفت. نتایج ارزیابی روش ها نشان داد که برآوردها نااریب هستند، در نتیجه می توان نقشه توزیع مکانی متغیرهای تراکم و تاج پوشش را با دقتی مناسب تولید کرد. بر اساس نتایج تحقیق حاضر می توان استفاده از دو روش کریجینگ و IDW را برای کمک به برنامه ریزی در دیگر جنگل های شاخه زاد بلوط در منطقه زاگرس که وضعیتی مشابه با عرصه این تحقیق دارند، توصیه کرد.
ایزدی و دلقندی و فراستی ، ۱۳۹۰، کاربرد روش های کریجینگ و کوکریجینگ در تخمین مکانی پارامترهای کیفی ابهای زیرزمینی بیان داشته افزایش برداشت آب از سفره های آب زیرزمینی می تواند باعث کاهش کیفیت آب های زیرزمینی گردد میزان کلر و نسبت جذب سدیم از مهمترین پارامترهای کیفی آب به شمار می روند که برآورد میزان این دو پارامتر و در نتیجه غلظت سدیم ، کلسیم و منیزیم بسیار وقت گیر تر و هزینه برتر از اندازه گیری شوری آب است لذا یافتن راهکاری که بتوان از روی میزان شوری میزان نسبت جذب سدیم و کلر آب را برآورد مکانی زد لازم و ضروری به نظر می رسد یکی از علومی که تغییرات مکانی و زمانی و نیز مدلسازی متغیرهارا انجام می دهد زمین آمار روش های کوکریجینگ و کریجینگ است این مطالعه روی ۸۰ نقطه در شهرستان بوکان و با بهره گرفتن از برآورد گر کوکریجینگ انجام گردید که در آن شوری آب ECW به عنوان متغیر کمکی در نظر گرفته شد نتایج حاصل از روش کوکریجینگ با کریجینگ برای برآورد نسبت جذب سدیم و کلر به کمک معیار آماری RMSE مورد ارزیابی قرارگرفت نتایج نشان داد که در برآورد میزان نسبت جذب سدیم کوکریجینگ با RMSE برابر با ۳/۰۷ دقت بیشتری نسبت به روش کریجینگ داشت هرچند که هر دو روش دارای دقت قابل قبولی بودند
-نوری و نوروزی آورگانی، ۱۳۸۶، ارزیابی توان محیطی برای توسعه توریسم در دهستان چغاخور بیان داشتند. این منطقه دارای توانها ومنابع متنوع محیطی اعم از آب کافی،خاک حاصلخیز، شرایط اقلیمی مطلوب، پوشش گیاهی، عوامل ارتباطی و پدیده های طبیعی و انسانی جاذب گردشگری است که در صورت برنامه ریزی و استفاده مناسب از آنها، می توان بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی منطقه را از بین برد و منطقه را در مسیر توسعه همه جانبه و پایدار هدایت کرد.این ارزیابی با روش تجزیه و تحلیل سیستمی و در هفت گام: تعیین اهداف اصلی و مرحله ای پژوهش، تهیه طرح تحقیق، شناسایی وضع موجود، انتخاب مدل، ارزیابی قابلیت ها، توانها و تعیین واحدهای محیطی، تلفیق و ترکیب نهایی و تعیین کاربری ها، انتخاب بهترین گزینه (تعیین اولویت) با توجه به شرایط منطقه ای انجام پذیرفته است. نتیجه بررسی نشان می دهد تمامی سطح منطقه برای توسعه توریسم (شامل تفرج گسترده و تفرج متمرکز) از توان بالایی برخوردار است. درتعیین کاربری، دهستان به چهار واحد محیطی توریستی تفکیک شده که به لحاظ وسعت به ترتیب عبارتند از: تفرج گسترده طبقه ۲، تفرج گسترده ۱ و متمرکز۲، تفرج گسترده و متمرکز ۱، تفرج گسترده طبقه می باشد.
-مومنی و قشقایی زاده و رحیمی، ۱۳۹۱، بررسی پتانسیلهای زمانی اکوتوریسمی و ژئوتوریسمی تالاب گاوخونی و تپه ماسه های ورزنه با استفاده ازGIS بیان داشتند اکوتوریسم سفر مسئولانه به مناطق طبیعی به منظور حفظ محیط زیست و بهبود اوضاع اقتصادی جوامع محلی است.تالاب گاوخونی یکی از ارزشمندترین اکوسیستمهای تالابی کشور است که وسعت آن در فصل پر آبی به ۴۷۰ کیلومترمربع میرسد و در ۲۵ کیلومتری شهر ورزنه قرار دارد. نقش منحصر به فرد این تالاب در جلوگیری از گسترش کویر، پذیرش هزاران پرنده بومی مهاجر، تصفیه و پالایش آب و ذخائر زیستی متنوع و پتانسیل های بیابان پیمایی، قدم زدن روی شنها، موتورسواری، شترسواری، چشم انداز و افق وسیع کویر، مشاهده بدون مانع ستارگان در شب های کویری، خواص درمانی لجنها، اولویت مطالعات کویر شناسی، قایق رانی در محل بند شاخ کنار، در صورت تجدید حیاط گاوخونی ماهی گیری، شنا، چشم انداز جنگل های گز، فرهنگ دست نخورده مردم ورزنه، زنان چادر سفید شهرورزنه و…آن را به یکی از مراکز مهم پذیرش اکوتوریسم تبدیل کرده است. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی است. هدف این پژوهش بررسی پتانسیلهای زمانی اکوتوریسمی و ژئوتوریسمی تالاب گاوخونی و تپه ماسه های ورزنه با استفاده ازGIS) است. تالاب گاوخونی و تپه های ماسهای به دلیل دور بودن از اصفهان دارای یک طبیعت بکر گیاهی و جانوری است و از این حیث دارای جاذبه های کافی برای اکوتوریسم می باشد و چنانچه بر روی آن فعالیت گردد میتواند به عنوان یکی از مراکز مهم و اصلی اکوتوریسمی و ژئو توریسمی کشور معرفی شود. با توجه به تابش فراوان در این منطقه زمان گردشگری از عوامل اصلی وجود گردشگر در این منطقه میباشد که به وسیله شبیه سازی تابش خورشید در GIS زمان مناسب گردشگری بدست آمده و لزوم برنامه ریزی زمانی مناسب جهت گردشگری طلب میکند.
حیدری، ۱۳۹۱، بررسی ژئوتوریسم در ایران ، ژئوتوریسم یکی از زیرمجموعه های اکوتوریسم محسوب می شود که دربرگیرنده سفر گردشگران برای بازدید از جاذبه های گردشگری مرتبط با ژئومورفولوژی و زمین شناسی در یک مکان که هویت فضایی مکانی آن حفظ شده است. به عبارت دیگر پدیده های خاص ژئومورفولوژیکی که دارای جذابیت گردشگری بوده به عنوان یک جاذبه گردشگری به بازار گردشگری (تقاضای گردشگری) عرضه می شودو گردشگران علاقه مند برای بازدید از آن پدیده ها به مکان مربوطه سفر می کنند. آن مکان به عنوان یک محیط طبیعی دارای هویت فضایی مکانی بوده و تبلوری از گردشگر (انسان) و محیط طبیعی(مکان گردشگری) محسوب می شود، به همین دلیل است که در برخی متون از ژئوتوریسم به عنوان گردشگری جغرافیایی نیز یاد می کنند
نوری و احسان زاده ، ۱۳۹۱، مطالعه و معرفی قابلیت های بالقوه ژئومورفولوژیکی و ژئوتوریستی سواحل چابهار در توسعه ی آتی آن مورد مطالعه: بدلندها ( کوههای هزار دره) بیان داشته : منابع گردشگری که در برگیرنده زیباییها و جاذبه های محیطی اعم از طبیعی، فرهنگی – تاریخی و انسان ساخت می باشد جزء ضرورتهای اساسی برای گسترش روند گردشگری به شمار می آید. یکی از انواع توریسم که بتازگی مطرح شده است و شباهت بسیار زیادی با اکوتوریسم دارد ژئوتوریسم می باشدکه از ترکیب واژه های ژئو (زمین) و توریسم (جهانگردی) پدید آمده است که نیازمند بهره گیری توریسم از علوم زمین می باشد. هدف از این پژوهش بررسی نقش و جایگاه بدلندهای چابهار به مساحت ۲۴۰۰ کیلومتر مربع است که می تواند در توسعه ی ژئوتوریسم منطقه بسیار کارآمد باشد. این تحقیق از نوع توصیفی -تحلیلی است و برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از بررسی های اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده است. سرزمین های بدلندی یکى از مناظر بدیع و سحرانگیزی هستند و میتوان به عنوانشاخص ترین پدیده ژئو مورفولوژی این ناحیه به شمار آورد که در هیچ منطقه دیگری از ایران با این تنوع منظره، تراکم، تفاوت ارتفاعی و زیبایی مشاهده نمیشود.
کرمی، پریوش، ۱۳۹۱، ارزیابی پتانسیل های ژئوتوریسمی بیابان های ایران و جایگاه ژئوپارک بیان داشته صنعت ژئوتوریسم امروزه به عنوان یکی از ارکان مهم گردشگری جهان می باشد. توسعه گردشگری و بخصوص توسعه پایدار ژئوتوریسم در مناطق کویری و بیابانی ایران به لحاظ وجود عناصر و جاذبه های فراوان امری امکان پذیرو قابل اجرا می باشد. بیابان ها در سراسر ایران پراکنده شده اند بطوریکه حدود ۳/۲ وسعت ایران را بیابان تشکیل می دهد. این مناطق به علت دارا بودن شرایط ویژه ژئومورفولوژیکی، آب و هوای خاص و مناظر طبیعی و کم نظیر که گویای عناصر و اجزای کویر است .جزء مناطق ژئوتوریسمی مهم کشور می باشد. وجود جاذبه هایی مثل دشت های ریگی قلوهسنگ های چند وجهی، ماسه های بادی، تپههای هرمی، نبکا، برخان، پلیگون های نمکی، آتشفشان ها، گل فشان ها، کویرها و…….در بیابان های ایران حاکی از توان و قابلیت های این مناطق دارد اما بدون شناخت و ارزیابی پتانسیلهای بالقوه و بالفعل امکان برنامه ریزی و پیش بینی وجود نخواهد داشت. هدف این پژوهش بررسی و ارزیابی توان ژئوتوریستی بیابانهای ایران و دستیابی به راهکارهای بهینه برای رسیدن به توسعه پایدار زمین گردشگری در مناطق بیابانی کشور ایران است.
فصل سوم
روش اجرای تحقیق، مواد و روش
۳-۱داده ها
مهمترین داده ها ومواد لازم درتحقیق زیر داده های بارندگی و رواناب در ایستگاههای مورد نظر بوده و همچنین نقشه های متعدد از سازمانهای مختلف می باشد. جهت ارزیابی توان کاربری ژئوتوریسم درحاشیه رودخانه امامزاده ابراهیم(ع) شفت از آمار بارندگی سازمان هواشناسی استان گیلان در ایستگاه مبارک آباد و چوبر استفاده شده است.
جدول ۳-۱ میانگین بارش سالانه حوضه امامزاده ابراهیم در ایستگاه چوبر
| سال |
