صدمات/بیماری­های روانی
(افسردگی، اضطراب، فرسودگی، فشار عاطفی، خودکشی)
صدمات/بیماری­های جسمی
(بیماری­های قلبی عروقی، اختلال­های اسکلتی عضلانی، نقص سیستم ایمنی، اختلال­های گوارشی)
نمودار ۲- ۱٫عوامل استرس‌زای سازمانی و تأثیر آن‌ها بر استرس شغلی
عوامل محیطی: استرس­زاهای محیطی از قبیل عوامل فیزیکی، شیمیایی، یا زیستی می­توانند بر روی عملکرد فرد در محیط کار تأثیرگذار باشند و ممکن است باعث ایجاد استرس در فرد شوند. این عوامل خود می­توانند باعث استرس شوند، اما غالباً استرس فرد را در مقابل یک عامل استرس­زای دیگر تشدید می­بخشند. انواع عوامل استرس­زای محیطی شامل موارد زیر می­ شود:
سر و صدا
دما و رطوبت
نور
ارتعاش و لرزش
کیفیت هوا
تجهیزات و ماشین­آلات بدون محافظ
عوامل فردی: افراد در محیط کار به شیوه ­های مختلفی به عوامل استرس ­زا پاسخ می­ دهند. در مواردی این امر می ­تواند به ویژگی­های روان‌شناختی یا شخصیتی فرد مرتبط باشد. در این مورد باید به ویژگی­های شخصیتی و روان‌شناختی افراد، برای هماهنگی میان کار و وظیفه ­ای که به فرد سپرده می­ شود و توانایی­هایی که او دارد، توجه کرد. هرچند این امر نمی­تواند باعث کاهش توجه به وظیفه­ی قانونی فرد برای به حداقل رساندن فشار شاغلان در مقابل خطر عوامل استرس­زای شغلی شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۴-۲-۴٫ استرس شغلی در کتابداران

همان­طور که ذکر شد، در سازمان­ها عوامل زیادی می­توانند باعث ایجاد استرس شوند، که نوع شغل (مانند مدیریت تولید، کتابداری، دانشمند زیبایی­شناسی، آتش­نشانی، خلبانی، مشاور، تدریس در دانشگاه) یکی از مهم­ترین این عامل­ها است. پیدایش فناوری­های جدید، تغییرات سریع تکنولوژیکی، انفجار اطلاعات، کمبود منابع مالی، فقدان نیروی متخصص، تغییر کادر اجرایی- به خصوص مدیران کتابخانه ­ها- و استفاده نکردن از افراد مجرب در کتابخانه ­ها ممکن است که باعث ایجاد استرس در کارمندان کتابخانه و در نتیجه کاهش عملکرد آن‌ها شود (صیامیان^[۸۹] و دیگران، ۲۰۰۶). طبق گزارش بانگ در سال ۱۹۸۷، که از تعداد ۸۵۰ کتابدار در پست­های متعدد و همچنین انواع مختلف کتابخانه ­ها بدست آمده بود، عوامل استرس ­زا در محیط کتابخانه شباهت­های بسیاری با دیگر سازمان­ها دارند (بانگ، ۱۹۸۹). این سؤال که کتابداری تا چه اندازه یک شغل بدون استرس محسوب می­ شود توسط برخی از محققان مورد بررسی قرار گرفته است. برای مثال صدیق و بورک^[۹۰] در سال ۲۰۰۶ ارتباط میان غیبت کاری، سلامت روانی، رضایت شغلی، و استرس شغلی را در پنج گروه شغلی (کتابداران، معلمان مدارس، پلیس­ها، کارکنان راه­آهن، و آتش­نشان­ها) مورد بررسی قراردادند که در این میان کتابداران بیشترین میزان استرس شغلی در محیط کار را گزارش داده­اند (صدیق و بورک، ۲۰۰۶).
کتابداری شغلی است که همانند شغل­های دیگر از ویژگی­ها و موقعیت­های استرس­زای خاصی برخوردار است. از جمله این موقعیت­ها می­توان به مواردی از قبیل پاسخگویی به نیاز کاربران، وجود تهدیداتی واقعی چون آتش­سوزی در کتابخانه، نحوه برخورد طبقات مختلف اجتماعی با کتابداران، خطر عدم حمایت مالی و معنوی از افراد کتابدار، برخوردهای مختلف از سوی مدیران، خط­مشی­های کلان سازمانی و امکان تغییر آن‌ها، وجود عدم اطمینان میان کتابدار با مدیران مافوق، تغییرات اجتماعی، سیاسی، و … و اثرات آن‌ها بر سازمان، موقعیت­های شغلی تعریف­نشده در سازمان­ها و راه­های دست­یابی به آن، مسائل مالی از قبیل حقوق و مزایا، بروز امکان قدرنشناسی از سوی سازمان، فقدان فرصت­های مناسب ارتقاء شغلی کتابداران و … (باب­الحوائجی و پاشازاده، ۱۳۸۹ به نقل از قماشچی، ۱۳۸۳).
شغل کتابداری و اطلاع­رسانی یکی از کارهایی است که همیشه از وجود مسائل تنش­زا میان متخصصان و غیرمتخصصان این رشته رنج برده است. ساختار شغلی نامشخصی که در نتیجه عدم توافق میان شاغلان و آموزش­دهندگان این رشته در مورد شناسایی مهارت­ های مورد نیاز و تطابق سرفصل­های درسی با این مهارت ­ها و همچنین سطح مهارت­ های مورد نیاز به وجود آمده است، احتمالاً عامل اصلی این مسئله است؛ و این امر با مطالعات متعددی که در دهه­های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ به انجام رسیده تأیید شده است (ناوی^[۹۱]، ۱۹۹۵). عدم وجود نیروی کافی و متخصص در کتابخانه ­ها و مراکز اطلاع­رسانی دومین عامل مهم استرس ­زا در این محیط­ها به شمار می ­آید. از این رو، احتمالاً افراد شاغل در کتابخانه ­ها وقت کافی برای رسیدگی به انجام امور جاری کتابخانه و همچنین پاسخگویی به نیاز کاربران ندارند (بار کاری نقش).
مطمئناً کتابخانه- مخصوصاً کتابخانه‌های عمومی- جهت پاسخگویی به نیاز کاربرانش به وجود آمده است و عدم توانایی و شکست در جهت برآوردن این نیازها می ­تواند استرس ­زا باشد. ناوی به نقل از بانگ^[۹۲] خاطرنشان می­ کند که شکست در پاسخگویی به نیازهای کاربران، دیر پاسخ دادن به یک سؤال یا ندانستن یک منبع عامل سوم استرس ­زا در میان کتابداران کتابخانه­ های عمومی به شمار می ­آید (ناوی، ۱۹۹۵). به علاوه، هر نوع تغییری، مخصوصاً تغییرات عمده یا غیرمعمول، می ­تواند برای کارکنان استرس ­زا باشد. در سبز فایل تکنولوژی در حال تغییر ماهیت کتابداری است، و در نتیجه متخصصان کتابداری و اطلاع­رسانی با رشد تخصص­ها در این رشته مواجه شده ­اند. تعاملات بین فردی کتابداران در محیط کار نیز می ­تواند به عنوان یک منبع استرس تلقی شود. این تعاملات هم می ­تواند شامل تعادل با کاربران کتابخانه، هم تعامل با همکاران، و هم تعامل با مدیران مافوق شود. کتابداران ممکن است که با میزان قابل قبول احترام از جانب کاربران کتابخانه- مخصوصاً کتابخانه­ های عمومی- مواجه نشوند و این خود می ­تواند یک منبع استرس برای آن‌ها باشد (بانگ، ۱۹۸۹).

۲-۵٫ پیشینه پژوهش

۲-۵-۱٫ روش جستجوی پیشینه‌ها

برای دستیابی به نتایج دقیق و مرتبط استفاده از کلیدواژه­های بکار رفته در دستور جستجو و همچنین پایگاهی که در آن جستجو انجام می­ شود از اهمیت زیادی برخوردار است. برای بازیابی مقالات، پایان نامه­ ها، کتاب­ها و سایر منابع مرتبط با موضوع مورد بحث در این پژوهش ابتدا فهرستی از پایگاه­های اطلاعاتی عمومی و تخصصی داخلی و خارجی تنظیم شد و سپس کلیدواژه­های مورد نیاز جهت انجام جستجو در این پایگاه­ها دسته­بندی شد. جداول زیر فهرست پایگاه­های مذکور را نشان می­ دهند (، ، و ).
جدول ۲- ۸٫ فهرست پایگاه‌های عمومی و تخصصی داخلی مورد جستجو