سه فوریت: حالت کاملاً اضطرارى و حیاتى و براى مقابله سریع با خسارت حتمى.^[۲۷]
به طور کلی لوایح و طرح‌های که به مجلس ارائه می‌شود بر دو گونه‌اند:

1. 1. طرح‌ها و لوایح قانونی عادی: طرح‌ها و لوایح مزبور دو شوری می‌باشند بدین معنا که مجلس در خصوص این‌گونه طرح‌ها و لوایح در یک شور کلیات را به تصویب می‌رساند و در شور دیگر به جزئیات می‌پردازد و مورد تصویب قرار می‌دهد. غالب طرح‌ها و لوایح، عادی می‌باشند اما در بعضی از موارد که سرعت تصویب قانون ضرورت دارد به نوع دیگری طرح و لایحه تقدیم می‌شود.
      ۲. طرح‌ها و لوایح فوری: طرح‌ها و لوایح مزبور یک شوری می‌باشند بدین معنا که در یک شور هم کلیات وهم جزییات مورد بحث قرار می‌گیرد و احیاناً به تصویب می‌رسد. این قسم از طرح‌ها و لوایح خود ممکن است به یکی از سه شکل ذیل باشد:

الف) طرح‌ها و لوایح یک فوریتی: این قسم از طرح‌ها و لوایح پس از تصویب فوریت آن در مجلس به کمسیون مربوطه ارجاع می‌شود تا خارج از نوبت مورد بررسی قرار گیرد.
ب) طرح‌ها و لوایح دوفوریتی: در این گونه طرح‌ها و لوایح پس از تصویب دو فوریت آن بلافاصله به طبع و توزیع آن بین نمایندگان اقدام می‌شود و بیست و چهار ساعت پس از توزیع در مجلس مطرح می‌گردد. این گونه طرح‌ها و لوایح به کمسیون ارجاع نمی‌گردد.
ج) طرح‌ها و لوایح سه فوریتی: در این قبیل طرح‌ها و لوایح پس از تصویب سه فوریتی آن، مجلس در همان جلسه وارد دستور می‌گردد و نیازمند ارجاع به کمسیون هم نیست. ضمناً هنگامی که طرح و لوایح با قید فوریت در دستور کار مجلس قرار بگیرد قبلاً از طرف ریس مجلس مراتب به اطلاع شورای نگهبان می‌رسد و شورای مزبور باید در این جلسات حضور یابد و نظر خود راحتی المقدور و بلا فاصله پس از آرای مجلس و یا حد اکثرتا۲۴ ساعت اظهار کند.^[۲۸]
مجلس ششم: ششمین دوره مجلس شورای اسلامی از ۷ خرداد ۱۳۷۹ آغاز به کار کرد. در ۶ خرداد ۱۳۸۳ به کار خود پایان داد. نمایندگان زن در این دوره ۱۳ نفر بودند که این نسبت به کل نمایندگان مجلس ۶/۵ درصد بوده است. در این دوره مانند دوره‌های گذشته به منظور اصلاح و بازنگری در قوانین زنان، خانواده و کودکان حدود ۴۵ مورد طرح و لایحه راجع به زنان، خانواده و کودکان مورد بررسی قرار گرفت که از این تعداد ۲۰ مورد آن تصویب شد که تنها ۱۲ مورد آن مرتبط خاص زنان بود و ۲۵ تای آن نیز ناتمام ماند که این موارد برخی در مجلس رد
شدند و بعضی از طرف دولت یا نمایندگان محترم مجلس مسترد شدند و بعضی دیگر به دلیل اتمام دوره در مراحل مختلف متوقف شدند.^[۲۹]
مجلس هفتم: هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی از ۷ خرداد ۱۳۸۳ آغاز به کار کرد و در ۶ خرداد ۱۳۸۷ به کار خود پایان داد. در این دوره ۱۲ زن وارد مجلس شدند و یک نماینده زن نیز در انتخابات میان دوره‌ای وارد مجلس شد. در طول این دوره تعداد ۵۴ طرح و لایحه با موضوع زنان و خانواده و کودکان در دستور کار مجلس قرار گرفت. از این تعداد حدود ۲۴ مورد به تصویب رسید که تنها ۸ مورد مرتبط با خود زنان بود و نیز ۱۸ تای آن‌ها ناتمام ماند. ماند که این موارد برخی در مجلس رد شدند و بعضی از طرف دولت یا نمایندگان محترم مجلس مسترد شدند و بعضی دیگر به دلیل اتمام دوره در مراحل مختلف متوقف شدند.^[۳۰]

ل) ساماندهی تحقیق

قبل از هر چیزی لازم است توضیح داده شود که کل تحقیق و فصول آن بر مبنای دو دیدگاه مذکور در قسمت بیان مساله، بنا شده است.
این تحقیق بعد از مقدمه شامل چهار فصل می‌باشد. در فصل اول به دیدگاه امام خمینی در حوزه زنان در دو مبحث که مبحث اول شامل سه گفتار و مبحث دوم شامل دو گفتار می‌باشد پرداخته شده است. فصل دوم نیز به تفکیک اصول قانون اساسی مجدداً بر مبنای همان دو دیدگاه پرداخته است. فصل سوم و چهارم هر کدام دارای دو مبحث شامل دیدگاه تساوی‌گرای هویتی و تفاوت‌محور جنسیتی و هر کدام از این مباحث شامل دو گفتار با عنوان گفتار اول قوانین و مصوبات و گفتار دوم شامل طرح‌ها و لوایح ناتمام هر مجلس و هر گفتار شامل سه بند با موضوع اجتماعی- فرهنگی، خانوادگی و سیاسی می‌باشد که کلیه اصول بر مبنای آن‌ها طبقه‌بندی و دسته‌بندی شده اند. در نهایت دو مجلس اول و دوم با هم مقایسه شده و نتایج حاصله با نتایج فصل اول و دوم مجددا مقایسه شده و در نهایت به سوالات پاسخ داده شده و فرضیه‌ها رد یا قبول شدند.

فصل اول:

جای‏گاه زن در دیدگاه امام خمینی

درآمد

امام خمینی به عنوان بنیان‌گذار بزرگ نظام جمهوری اسلامی ایران به وفور بر نقش همسری و علی‌الخصوص نقش مادری زنان تأکید داشته و از این نقش به مثابه والاترین و ارزنده‌ترین نقش برای زنان یاد می‌کرده‌اند که در درجه اول اهمیت قرار دارد و همیشه تأکید داشته‌اند که مادری بزرگ‌ترین موهبتی است که خداوند برای زنان ارزانی داشته است و از همه‌ی آحاد ملت خواستار تسهیل و یاری زنان در این مسیر بودند، ولی در کنار این نقش و جای‏گاهی که برای زنان قائل بودند، از دعوت به زنان برای حضور در سایر صحنه‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دریغ نکردند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

امام خمینی از زنان به عنوان معلمان بزرگ انسان‌ساز یاد می‌کردند که باید مبدأ همه‌ی سعادت‌ها و کمالات و اخلاقیات انسانی باشند و بتوانند انسان‌های بزرگی نیز در دامن خود پرورش دهند…و برای این‌که به این وظیفه خطیر جامه عمل بپوشانند، در مرحله اول خود نیز لازم است به این درجه از آگاهی و شعور برسند؛ لذا به کرات در دیدگاه و مصاحبه‌ها و نشست‌ها به حضور پر رنگ زنان در همه‌ی عرصه‌ها تأکید داشته و مشارکت سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی آنان را خواستار بودند.
در این فصل، بناست به طور مختصر به نگرش امام خمینی و جای‏گاه زن از نگاه ایشان اشاره شود تا بعد ببینیم که این نوع نگرش یک بنیان‌گذار چه تأثیری بر جای‏گاه زنان در مرحله اول در تدوین قانون اساسی و در مراحل بعدی در تدوین سایر قوانین ریز گذاشته است و آیا آن‌چه که در قوانین منعکس شده است همه‌ی آن چیزی است که امام خمینی (ره) بنا داشتند در یک جامعه اسلامی در حق زنان پیاده کنند؟
با توجه به دیدگاه و سخنان این مرجع عالی‌قدر و این بنیان‌گذار بزرگ می‌توان دو نگرش و دیدگاه حاکم در رابطه با زنان را شاهد بود:
گفتار نخست: دیدگاه تساوی‌گرای هویتی
بر اساس این دیدگاه، زن دارای هویت مستقل است و به عنوان یک انسان و نه صرفاً یک زن دارای هویت است و در قالب یک انسان مطرح می‌شود و دارای جای‏گاه خاص انسانی است و همه حقوق یک انسان به او تعلق میگیرد. (زن مستقل) همچنان که امام نیز می‌فرمایند:
زن انسان است؛ آن‌هم یک انسان بزرگ، زن مربی جامعه است، از دامن زن انسان‌ها پیدا می‏شوند. مرحلۀ اولِ مرد و زن صحیح، از دامن زن است. مربی انسان‌ها زن است. سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است. زن با تربیت صحیح خودش انسان درست می‏کند؛ و با تربیت صحیح خودش کشور را آباد می‏کند. مبدأ همۀ سعادت‌ها از دامن زن بلند می‏شود. زن مبدأ همۀ سعادت‌ها باید باشد.^[۳۱]

۱. تأکید بر شخصیت وجودی زن

از نگاه ایشان زن، مظهر تحقق آمال بشری است:
روز بزرگ و اجتماع عظیم و محل مبارک، روز ولادت زهرای مرضیه که روز زن است، روز پیروزی زن است و روز نمونۀ زن در عالم است. زن نقش بزرگی در اجتماع دارد. زن مظهر تحقق آمال بشر است. زن پرورش ده زنان و مردان ارجمند است. از دامن زن مرد به معراج می‏رود. دامن زن محل تربیت بزرگ زنان و بزرگ مردان است. روز بزرگی است، یک زن در دنیا آمد که مقابل همۀ مردان است. یک زن به دنیا آمد که نمونۀ انسان است. یک زن به دنیا آمد که تمام هویت انسانی در او جلوه‏گر است. پس روز، روز بزرگی است؛ روز شما زنان است.^[۳۲]

۲. برابری زن و مرد در حقوق و هویت انسانی و اجتماعی

در کلام امام خمینی زن در کنار مرد و برابر با او دارای هویت انسانی و اجتماعی و گهگاه بالاتر از مرد می‌باشد که باید پا به پای مرد و به عنوان جزئی از اجتماع انسانی در رشد و شکوفایی نظام تازه تأسیس اسلامی قدم بردارد و مردان را مثل دوران انقلاب یاری و همراهی کند.
ما مفتخریم که بانوان و زنان پیر و جوان و خرد و کلان در صحنه‌های فرهنگی و اقتصادی و نظامی حاضر، و هم دوش مردان یا بهتر از آنان در راه تعالی اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند.^[۳۳]
در این نگاه، تفاوتی بین زن و مرد نیست چرا که هر دو انسانند و زن همچون مرد دارای تکالیف و مسئولیت‌هایی در قبال جامعه است.
«از نظر حقوق انسانی، تفاوتی بین زن و مرد نیست. زیرا که هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد.^[۳۴] در خصوص زنان، اسلام هیچ‏گاه مخالف آزادی آنان نبوده است، برعکس اسلام با مفهوم زن به عنوان شیء مخالفت کرده است و شرافت و حیثیت او را به وی باز داده است. زن مساوی مرد است. زن مانند مرد آزاد است که سرنوشت و فعالیت‌های خود را انتخاب کند همان حقوقی که برای مرد وجود دارد برای زن نیز محفوظ است و او نیز حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مردان دارد». ^[۳۵]
وقتی از ایشان سوال شد که: در حکومت آینده، آزادی زنان چگونه خواهد بود؟ آیا این‌ها باید مدارس را رها کرده و به منازل بروند، یا این‌که برایشان امکان خواهد داشت به تحصیلات خود ادامه دهند؟ امام در پاسخ گفتند:
«این حرف‌هایی که راجع به زنان و یا مسائل دیگر شنیده‏اید، این‌ها هم تبلیغات شاه و اشخاص مغرض است. زن‌ها آزاد هستند و در تحصیل هم آزاد هستند، در کارهای دیگر هم آزادند، همان‌طور که مردها آزادند. حالاست که نه زن آزاد است و نه مرد». ^[۳۶]
امام در جواب راسل‏کر (نمایندۀ پارلمان انگلیس ـ مجلس عوام ـ و عضو حزب کارگر) که در خطاب به امام پرسید:
دشمنان شما ادعا می‏کنند، که حقوق زنان در حکومت اسلامی از بین می‏رود، حقوق کنونی که زنان در زمان شاه به دست آورده‏اند در آینده از بین می‏رود. من خودم البته باور ندارم؛ شما چه نظری دارید؟ ایشان پاسخ دادند:
«زن‌ها در حکومت اسلامی آزادند؛ حقوق آن‌ها مثل حقوق مردهاست. اسلام زن را از قید اسارت مردها بیرون آورد و آن را هم‌ردیف مردها قرار داده است. تبلیغاتی که علیه ما می‏شود برای انحراف مردم است. اسلام همۀ حقوق و امور بشر را تضمین کرده است. الآن از فشار حکومت در ایران، آزادی نه برای مرد است و نه برای زن؛ در اسلام برای همه هست». ^[۳۷]
- امام در پاسخ خبرنگار رادیو ـ تلویزیون لوکزامبورگ که پرسید: آیا حکومت اسلامی حکومتی قهقراگرا نیست؟ شاه می‏خواهد یک کشور مدرن برقرار کند؛ کشورهای عربی نیز به دنبال پیشرفت هستند؛ ولی اسلام با رفورم و تغییرات اجتماعی مثل آزادی زنان مخالف است، نظر شما در این باره چیست؟ پاسخ دادند:
«دولت شاه با رشد اجتماعی ما مخالف بود و تمام آزادی و استقلال کشور ما را از دست داده بود. دولت اسلامی قهقراگرا نیست و با همۀ مظاهر تمدن موافق است مگر آن‌چه که به آسایش ملت لطمه وارد آورد و با عفت عمومی ملت منافات داشته باشد. اسلام با آزادی زن نه تنها موافق است بل‏که خود پایه‏گذار آزادی زن در تمام ابعاد وجودی زن است». ^[۳۸]
در پاسخ خبرنگار روزنامۀ آلمانی دنیای سوم نیز که پرسید: تشیع در نظر کشورهای غربی به عنوان عنصری محافظه‏کار در پیشرفت قلمداد شده است. همچنین ما خواسته‏های شیعیان را مبنی بر کناره‏گیری زنان از صحنۀ زندگی اجتماعی و نیز بازگشت به قوانین شیعی که می‏خواهد سنت مذهبی مبنای قوانین حکومتی قرار گیرد، همان‌طوری که در قانون اساسی -که به طور غیر قانونی به این صورت درآمده ـ نیز ذکر شده است، شنیده‏ایم. ما هم‌چنین شنیده‏ایم که تشیع سبک زندگی غربی را برای این‌که با سنت‌های مذهبی توافق ندارد رد می‏کند. آیا ممکن است شما نظر خود را دربارۀ این مساله بر اساس مذهب تشیع بیان کنید؟ پاسخ می‌دهند:
«تشیع که مکتبی است انقلابی و ادامۀ اسلام راستین پیامبر (ص) است همچون خود شیعیان، همیشه مورد حملات ناجوانمردانۀ مستبدین و استعمارگران بوده است. تشیع نه تنها زنان را از صحنۀ زندگی اجتماعی طرد نمی‏کند، بل‏که آنان را در جامعه در جای‏گاه رفیع انسانی خود قرار می‏دهد. ما پیشرفت‌های دنیای غرب را می‏پذیریم، ولی فساد غرب را که خود آنان از آن ناله می‏کنند، نه». ^[۳۹]
خبرنگار مجلۀ هفتگی آمستردام نیوروو هلند از امام پرسید: بازگشت به قوانین قرآن برای زنان، مردم عامی، و در مورد تفریحات ـ الکل، فیلم و غیره ـ به چه معنی است؟ امام در جواب فرمودند:
«در نظام اسلامی، زن به عنوان یک انسان می‏تواند مشارکت فعال با مردان در بنای جامعۀ اسلامی داشته باشد ولی نه به صورت یک شیء. نه او حق دارد خود را به چنین حدی تنزل دهد و نه مردان حق دارند که به او چنین بیندیشند». ^[۴۰]
زمانی که خبرنگار روزنامۀ هلندی دی‌وُلت‌کرانت از امام پرسید: مشخصاً حقوق زنان در جمهوری اسلامی چه خواهد بود؟ تکلیف مدارس مختلط چه می‏شود؟ مسألۀ تنظیم توالد و تناسل و سقط جنین چگونه خواهد شد؟ امام در پاسخ گفتند:
«از نظر حقوق انسانی، تفاوتی بین زن و مرد نیست. زیرا که هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد. بله در بعضی از موارد تفاوت‌هایی بین زن و مرد وجود دارد که به حیثیت انسانی آن‌ها ارتباط ندارد. مسائلی که منافات با حیثیت و شرافت زن ندارد آزاد است. سقط جنین از نظر اسلام حرام است». ^[۴۱]
ایشان در پاسخ خبرنگار لبنانی نشریۀ «امل» ارگان جوانان حرکه المحرومین در مورد این سوال که: زنان تودۀ عظیمی از مسلمانان را تشکیل می‏دهند، چه نقشی، چه حقی شما برای زن در نظامی اسلام‌ی قائل هستید؟ این‌گونه جواب دادند:
«هم اکنون زنان مسلمان ایران، در مبارزات سیاسی و تظاهرات بر ضد شاه شرکت دارند. به من اطلاع داده ‏اند که در شهرهای ایران زنان جلسات سیاسی دارند. در نظام اسلامی، زن همان حقوقی را دارد که مرد دارد، حق تحصیل، حق کار، حق مالکیت، حق رأی دادن، حق رأی گرفتن. در تمام جهاتی که مرد حق دارد، زن هم حق دارد. لکن در مرد هم مواردی است که چیزهایی به دلیل پیدایش مفاسد بر او حرام است و هم در زن مواردی هست که به دلیل اینکه مفسده می‏آفریند حرام است. اسلام خواسته است که زن و مرد، حیثیت انسانی‌شان محفوظ باشد..».^[۴۲]
امام خمینی هم‌چنین در جمع دانشجویان و ایرانیان مقیم خارج به جای‏گاه زنان در اسلام نیز اشاره کرده و فرمودند:
«این تبلیغات که اگر اسلام پیدا شد، مثلاً دیگر زن‌ها باید بروند توی خانه‏ها بنشینند یک قفلی هم درش بزنند بیرون نیایند! [خندۀ حضار] این چه حرف غلطی است که به اسلام نسبت می‏دهند. صدر اسلام زن‌ها توی لشکرها هم بودند؛ توی میدان‌های جنگ هم می‏رفتند. اسلام با دانشگاه‌ها مخالف نیست، با فساد دانشگاه‌ها مخالف است؛ با عقب نگه داشتن دانشگاه‌ها مخالف است. با دانشگاه استعماری مخالف است اسلام، نه با دانشگاه مخالف است. اسلام با هیچ چیز از این مظاهر ـ عرض می‏کنم ـ تمدن مخالفت ندارد، و با هیچ قشری از شماها مخالفت ندارد. اسلام زن‌ها را دستشان گرفته آورده در قبال مردها نگه داشته؛ در صورتی که در زمانی که پیغمبر اسلام آمد، زن‌ها را هیچ حساب می‏کردند. اسلام زن‌ها را قدرت داده است. اسلام زن‌ها را در مقابل مردها قرار داده؛ نسبت با آن‌ها تساوی دارند. البته یک احکام خاص به مرد است که مناسب با مرد است؛ یک احکام خاص به زن است، مناسب با زن است. این نه این است که اسلام نسبت به زن و مرد فرقی گذاشته است. زن و مرد همه آزادند در اینکه دانشگاه بروند؛ آزادند در اینکه ـ عرض می‏کنم ـ رأی بدهند، رأی بگیرند. آنی که مخالفند، این است که این طوری که این‌ها زن را می‏خواهند بار بیاورند که یک ملعبه‏ای در دست مردها باشد، به قول شاه: «زن خوب است فریبا باشد»! ما می‏خواهیم این کلمه را بگیریم، این غلط را بگیریم. ما می‏خواهیم زن آدم باشد مثل سایر آدم‌ها، انسان باشد مثل سایر انسان‌ها، آزاد باشد مثل سایر آزادها».^[۴۳]
ایشان در جمع بانوان مجتمع آموزشی طیبه پیراستۀ لنگرود بر اهمیت شغل آموزش نیز تأکید کرده و فرمودند:
«خود شما مشغول آموزش باشید و مشغول پرورش دخترها و پسرها باشید، و مشغول هستید. و البته این بسیار شغل شریف، ولی مسئولیتش هم زیاد است. شغلتان شریف است؛ مسئولیتش هم زیاد است. یعنی مسئولید که این بچه‏ها را تربیت بکنید، این دختر بچه‏ها را تربیت اسلامی، تربیت انسانی. روح‌های آن‌ها را متحول کنید به یک روح انسانی و اسلامی تا برای مملکتتان مفید باشند».^[۴۴]
امام خمینی بر اشتغال زن نیز تأکید داشتند؛