تلاش طرح‌های مشترک از شرکت‌های متعدد برای ارائه پیشنهاد مشترک برای مشتریان خود

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

 

هکر و دیگران (۲۰۰۶)

 

 

 

مدل‌های کسب و کار به منظور شناسایی بازیگران کسب و کاری که در یک حرفه هستند و نیز چگونگی روابط صریح و روشن خود به وجود آمده‌اند. روابط در مدل کسب و کار از نظر ارزش تبادل بین بازیگران فرموله شده است.

 

آندرسون و دیگران (۲۰۰۶)

 

 

 

از سوی کدام شرکت که قادر به ایجاد ارزش توسط هماهنگی جریان اطلاعات، کالا و خدمات در میان شرکت کنندگان در صنعت‌های مختلف در تماس با آن است از جمله مشتریان، شرکا در زنجیره ارزش، رقبا و دولت

 

کالیو و دیگران (۲۰۰۶)

 

 

 

راه‌های ایجاد ارزش برای مشتریان و روشی که در آن کسب و کار تبدیل فرصت‌های بازار به سود از طریق مجموعه‌ای از بازیگران و فعالیت‌ها و همکاری

 

راجالا و وسترلاند (۲۰۰۷)

 

 

 

مدل کسب و کار نشان دهنده تجارت اصلی سازمان و لازم است باری توصیف این سازمان از دیدگاه مأموریت اصلی آن و محصولات و خدماتی را که به مشتریان خود ارائه می‌کند.

 

جانسن و دیگران (۲۰۰۸)

 

 

 

روش انجام کسب و کاری که توسط یک شرکت می‌تواند خود را حفظ کند و به تولید درآمد بپردازد.

 

راپا (۲۰۰۸)

 

 

 

مدل کسب و کار
همان‌گونه که در شکل نشان داده شده است پژوهشگران با بررسی ادبیات مدل کسب و کار، پنج مرحله را در سیر تکامل مدل کسب و کار شناسایی نموده‌اند.
تشریح عناصر
به کار گیری مفهوم
آنتولوژی مدل‌ها
لیست اجزا
تعریف و طبقه بندی
شکل ‏۲-۱: سیر تکامل مدل کسب و کار
مرحله اول مصادف با زمان تولد مفهوم مدل کسب و کار و تعاریف این مفهوم می‌باشد
مرحله دوم عناصر مدل کسب و کار به تعاریف ارائه شده اضافه شده و سعی گردیده که از این طریق تعاریف ارائه شده تکمیل گردند.
در مرحله سوم سعی شده است توضیحات جامعی در خصوص عناصر مدل کسب و کار ارائه گردیده و عناصر مدل کسب و کار مانند بلوک‌های ساختمانی برای بنیان نهادن مفهوم مدل کسب و کار در کنار یکدیگر قرار داده شوند.
در مرحله چهارم صاحب‌نظران، مدل نمودن اجرا به صورت مفهومی را آغاز نموده و سعی نمودند تا از طریق این مدل‌سازی فرا مدل‌های مدل کسب و کار را به شکل‌‌های مرجع و هستی شناسی ارائه نمایند.
در مرحله پنجم از مدل‌های مرجع برای برنامه‌های سیستم‌های اطلاعاتی و مدیریتی استفاده گردیده است(اوستروالدر،۲۰۰۵).
اگر چه تحقیقات زیادی روی مدل‌های کسب و کار صورت گرفته است اما نتیجه تحقیقات، تصویر کاملی از ابعاد و ویژگی‌های مدل کسب و کار بدست نداده است(لامبرت،۲۰۰۴). جامع‌ترین تحقیق برای کشف منشأ و ریشه کسب و کار توسط اوستروالدر و همکاران(۲۰۰۵) صورت گرفته است. آن‌ها دریافتند که ورود این واژه‌ی نسبتاً جدید به حدود پنج دهه اخیر باز می‌گردد.
نخستین بار بلمن و کلارک^[۲۳] در سال ۱۹۵۷ از این واژه در یک مقاله علمی استفاده نمودند. پس از آن‌ها در سال ۱۹۶۰ جونز از این واژه در عنوان و چکیده‌ی مقاله‌ی خود استفاده کرد(جونز^[۲۴]،۱۹۶۰). در سال ۱۹۶۱ آلفرد چندلر^[۲۵] کتابی با عنوان استراتژی و ساختار منتشر نمود. او در این کتاب گزارش جامعی از رشد سریع و تغییرات حاصل از آن در شرکت‌های صنعتی ارائه نمود و در آن به مفهوم مدل کسب و کار اشاره نمود. او در این کتاب چگونگی پاسخگویی شرکت‌ها به چالش‌های متفاوتی که به دلیل تغییرات محیطی یا داخلی شرکت ایجاد می‌شود را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. ایگور آنسف^[۲۶] در سال ۱۹۶۵ کتابی بر اساس عقاید چندلر با عنوان استراتژی شرکت منتشر نمود و در آن به بسط مفهوم مدل کسب و کار پرداخت و در کتاب خود چهار چوبی ارائه داد تا شرکت‌ها بتوانند با بهره گرفتن از آن و بر اساس فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی استراتژی خود را تنظیم نمایند(رضوی،۱۳۸۹).
اجزای مدل کسب و کار
در زمینه‌ی اجزای تشکیل دهنده‌ی مدل کسب و کار دیدگاه‌های متفاوتی از پژوهشگران صاحب نظر در این زمینه داریم که در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین دیدگاه‌ها اشاره می‌نماییم.
از نظر سای و همکارانش ده مؤلفه‌ی بررسی شده از مهم‌ترین مولفاتی می‌باشند که در مدل کسب و کار باید جای گیرند. این ده مؤلفه در جدول زیر به اختصار بیان گردیده‌اند.
جدول ‏۲-۲: مؤلفه‌های مدل کسب و کار(سای و همکاران،۲۰۱۱؛ سای و سو،۲۰۱۱)

 

 

مؤلفه‌ها

 

تعریف

در صورت جمع بین مباشر و سبب، در برخی موارد به راحتی قوی تر بودن مباشر را می توان تشخیص داد؛ مثلاً پزشک از مفید بودن دارویی برای درمان بیماری خبر می دهد و فردی چون خود را مبتلا به آن بیماری می بیند، از آن دارو استفاده می کند و بر اثر عوارض آن، آسیب می بیند.^[۷۹] در اینجا پزشک به عنوان سبب قوی تر تلقی شده است؛ اما نویسنده ی دیگری در همین مثال، پزشک را سبب دانسته و مباشر را که بیمار است، مقصر قلمداد نموده و پزشک را از مسؤولیّت بری دانسته است؛ این نویسنده می گوید: “طبیبی که فقط برای بیمار دارو تجویز می کند، ضمان از او ساقط است؛ زیرا بدون آن که مباشرتی داشته باشد، به معالجه ی او پرداخته است.”^[۸۰] همچنین نویسنده ی کتاب العروه الوثقی پزشک را در درمان با دارو مسؤول نمی داند.^[۸۱] مشاهده می شود که برخی از فقها مباشر (بیمار) را در این فرض قوی تر از سبب (پزشک)، می دانند و قائل به ضمان پزشک نیستند؛ اما برخی دیگر این فرض را مصداق بارز سبب (پزشک) اقوی از مباشر (بیمار) در فرض جمع مباشر و سبب می دانند و پزشک را مسؤول می شناسند؛
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در برخی موارد نیز مباشر اتلاف فریب خورده است و سبب، ضامن تلف است؛ برای نمونه در جایی که پزشک داروی کشنده ای را تجویز می نماید و پرستار آن دارو را به بیمار می خوراند، بنا بر قاعده ی اتلاف، پزشک مسؤول است.^[۸۲]
النهایه، طبق قاعده ی اتلاف، هرگونه مداخله و تصرّف نسبت به جسم یا روان بیمار ناراضی، مستوجب ضمان پزشک است؛ اعم از اینکه پزشک مقصّر بوده باشد یا خیر؛ تقصیر شرط نیست و صرف تصرّف بدون اذن، مستوجب کیفر است؛ زیرا هرگونه اقدامی نسبت به جسم یا روان بیمار بدون رضایت وی در حکم جرم ضرب و جرح عمدی است؛ مگر در برخی شرایط خاص مانند شرایط اورژانس که گرفتن اذن از بیمار، به علت بی هوشی وی اساساً امکان پذیر نیست و تازه در این شرایط نیز صرفاً اقداماتی مجاز تلقی می شود که برای احیای بیمار لازم است صورت گیرد و از آن پس، برای سایر اقدامات، اخذ رضایت بیمار ضروری خواهد بود.
مبحث دوم ـ مستندات و منابع اصل ضرورت رضایت بیمار
طرح مطلب
به تبع اهمیّت بی سابقه ای که اصل خودمختاری در اسناد جدید حقوق بشر و کنوانسیون های بین المللی یافته است؛ برای مثال در بخش اوّل منشور حقوق بشر اتّحادیه ی اروپا آمده است: ” شأن و کرامت انسانی حقّ مسلّم افراد است و باید به آن احترام گذاشته شود.” و در ماده ی یک کنوانسیون دفاع از حقوق بشر و کرامت انسانی تصریح شده است که کرامت، هویّت و سایر حقوق و آزادی های افراد بدون هیچگونه تبعیضی توسّط طرفین کنوانسیون بایستی محترم شمرده شود؛ موضوع قانونی شدن رضایت به درمان و حقّ تعیین نوع درمان توسّط بیماران، در اوایل قرن بیستم در مجامع حقوقی مطرح گردید. شروع زمزمه های جلب رضایت بیماران در حقوق جدید، به قرن نوزدهم بر می گردد؛ امّا در آن زمان، الزامی به تحصیل رضایت بر اساس ارائه ی آگاهی به بیماران، وجود نداشت؛ از اوائل قرن بیستم بحث قانونی شدن رضایت آگاهانه مطرح گردید و از سوی دیگر، دادگاه ها به پرونده های مخدوش شدن اصل اختیار شخص رسیدگی نمودند و تدریجاً زمینه ی تدوین یک دکترین حقوقی فراهم شد. این در حالی بود که رویّه ی پزشکی تا اوایل دهه ی هفتاد نیز تحصیل رضایت آگاهانه را کاملاً غیر ممکن و مغایر با اصل مراقبت صحیح از بیماران، با انگیزه ی عدم آسیب رسانی به بیمار می دانست و تا قبل از دهه ی هشتاد، رابطه پزشک و بیمار مطابق نظریّه ی قیمومت پیش می رفت؛ یعنی پزشک به صلاحدید خود و بدون توجّه به خواست بیمار اقدام می کرد؛ در این دوره اصل عدم آسیب رسانی به بیمار، پزشک را موظّف می کرد که حتّی الامکان حقیقت را به بیمار نگوید؛ تا اینکه در دو دهه ی اخیر و در نتیجه ی تقویت نظریّه ی قراردادی بودن رابطه پزشک و بیمار، بیمار دارای حقّ اطّلاع از نوع بیماری، حقّ انتخاب نوع درمان و حقّ رضایت به شروع درمان شناخته شد و برای نخستین بار در سال ۱۹۸۱، انجمن پزشکان امریکا بر رضایت آگاهانه به عنوان یک حقّ ضروری برای توانمند سازی بیمار در انتخاب نوع درمان، حتّی علیرغم تمایل پزشک، تأکید نمود. “رضایت بر پایه ی مقرّرات قانونی و حقوقی، در مرکز روابط پزشک- بیمار قرار گرفت و تلاش در جهت بهبود فرایند رضایت آگاهانه طرح ریزی شد.”^[۸۳]
نگاهی به مسأله ی اخذ رضایت از بیمار در برخی نظام های حقوقی، نشان دهنده ی اهمیّت و ضرورت اصل رضایت بیماران در دهه های اخیر می باشد:^[۸۴]
در اکثر کشورها دادگاه ها نقش مهمّی در شناخت حقّ رضایت ایفاء کرده اند؛ برای مثال در حقوق انگلیس عموماً انجام هرگونه معالجه یا درمان بدون رضایت قبلی و معتبر ممنوع است و مقصود از رضایت معتبر، رضایت داوطلبانه ی فرد واجد صلاحیّت است که پس از ارائه ی اطّلاعات کافی ابراز می گردد. در نظام حقوقی انگلیس در خصوص پذیرش حقّ رضایت بیمار، دادگاه استیناف در دهه ی گذشته تصریح می نماید که وظیفه قانونی پزشک در کسب رضایت به درمان، ناشی از اصل اساسی احترام به حقّ استقلال افراد در تعیین سرنوشت خود می باشد و این حق، در پرونده های متعدّدی مورد تأیید قرار گرفته است؛ مثلاً در پرونده ای، دادگاه استیناف حقّ امتناع از درمان را برای یک زندانی پذیرفت؛ با وجود اینکه وی با آگاهی از اینکه ممکن است ردّ درمان، منجر به مرگش شود، درمان را رد کرده بود؛ لرد دونالدسن یکی از نویسندگان این دوره، در زمینه ی رضایت بیماران این گونه اظهار نظر می کند که هر فرد بالغ واجد توانایی ذهنی، برای پذیرش درمان پزشکی یا امتناع از آن و یا انتخاب یکی از روش های پیشنهادی، خواه استدلال وی منطقی باشد خواه غیر منطقی و یا کاملاً بدون دلیل، از حقّ کامل برای انتخاب برخوردار است. ^[۸۵]
علیهذا نگاهی به وضعیّت اخذ رضایت در برخی از نظام های حقوقی، نشان دهنده ی این واقعیت است که رضایت بیماران در دهه های اخیر از اهمیت خاصی برخوردار است؛ ذیلاً به برخی از این موارد اشاره می شود:^[۸۶]
مطابق رویّه ی قضایی آلمان، حقّ رضایت بیماران، از حقّ خودمختاری آنان نشأت می گیرد و هرگونه اقدام پزشکی که حقّ آزادی بیمار را نادیده بگیرد، خسارت جسمانی تلقّی می شود.
دادگاه عالی اتریش، در رأی مورّخ ۱۹ دسامبر ۱۹۸۴، در بیان ضرورت رضایت آگاهانه اعلام می کند که فرم رضایت نامه ی امضاء شده، در صورتی که خطرات عمل جرّاحی در آن ذکر نشده باشد، رضایت تلقّی نمی گردد.
در نظام حقوقی سوئیس، هیچ نوع اقدامی را حتّی اگر برای نجات جان بیمار ضروری باشد، نمی توان بدون رضایت وی انجام داد؛ در غیر اینصورت اقدام پزشکی نقض امنیّت فرد تلقّی شده و پزشک به تجاوز به حقّ فرد محکوم می شود؛ به علاوه در حقوق سوئیس بیمار می تواند قبل از اتمام معالجه، رضایت خود را پس بگیرد؛ نکته ی دیگر آنکه اگر در حین عمل جراحی، ضرورت گسترش معالجات آشکار شود و در این خصوص با بیمار صحبت نشده باشد، لازم است تا عمل جرّاحی متوقف و رضایت بیمار جلب شود؛ مگر آنکه انجام معالجه بسیار ضروری باشد.
در نظام حقوقی دانمارک، اصل کلی تصمیم گیری در مورد مراجعه به پزشک، تحت درمان قرار گرفتن و قبول درمان پیشنهادی پزشک، پذیرفته شده است؛ بیمار می تواند هر زمان که می خواهد معالجات را قطع کند و نیازی هم به ارائه ی دلیل ندارد؛ البته پزشک باید وی را از عواقب تصمیم آگاه کند.
در نظام حقوقی موناکو حقّ اعلام رضایت اگرچه به طور صریح در هیچ قانونی بیان نشده است، امّا بخشی از اصول شناخته شده در حقوق پزشکی می باشد.
در هلند نیز الزام به کسب رضایت از بیمار، از حقّ امنیت فیزیکی وی نشأت می گیرد و هرگونه اعمال محدودیّتی در خصوص این حق، باید پایه و اساس قانونی داشته باشد.
با توجه به مطالب فوق الذکر، در واقع تحوّل اساسی در رابطه پزشک و بیمار از دهه ی هفتاد به بعد به وقوع پیوست و به دنبال آن در این دوره به جای تأکید صرف بر نقش پزشک و مکلّف دانستن وی به ارائه ی اطّلاعات لازم، بر چگونگی فهم بیمار و نیز دادن حقّ قبول یا ردّ اقدامات پزشکی توجّه شد؛ در اوایل قرن بیستم، نظریّه ی امپریالیسم پزشکی که به موجب آن پزشک به صلاحدید خود و بدون در نظر گرفتن خواست بیمار اقدام می کرد، جای خود را به نظریّه ی انسان گرایی پزشکی داد و از طرفی با ظهور نظریّه ی قراردادی، حقّ آگاهی و تصمیم گیری برای بیمار به رسمیّت شناخته شد.
در اینجا برای تبیین مبانی حقوقی، ابتدا قوانین و مقرّراتی که در زمینه ی کسب رضایت از بیمار در نظام های حقوقی مختلف وجود دارد و سپس نظریّه ی قراردادی بودن رابطه فیما بین پزشک و بیمار، به عنوان مبنای دیگری برای الزام به کسب رضایت از بیمار، آورده شده است.
گفتار اول ـ منبع قانونی
در دو دهه ی اخیر در اکثر قوانین اخلاق پزشکی کشورها، بر ضرورت و اهمیّت کسب رضایت آگاهانه به عنوان اتّخاذ تصمیمی بدون فشار یا اجبار فیزیکی یا روانی، تصریح شده است؛ حقّ رضایت را می توان در قوانین پایه و یا مقرّرات خاصّ نظام های حقوقی مختلف مشاهده نمود. ما ذیلاً به برخی از این قوانین و مقرّرات اشاره می کنیم:^[۸۷]
قانون اخلاق پزشکی بلغارستان، پزشک را موظّف می داند تا در موارد ضروری تا حدّ امکان، به تعهّد خود عمل نماید و چنانچه بیمار از پذیرش درمان خودداری ورزد، پزشک موظّف است آنچه در توان دارد برای راضی کردن وی به کار بندد؛ همچنین قانون تندرستی، مصوّب ۱۹۷۳، در بند ۲ ماده ی ۲۶ بر ضرورت رضایت در معاینات و معالجات تصریح دارد و در ماده ی ۳۲ به ضرورت رضایت در عمل جرّاحی و روش های تشخیص، تأکید شده است. در اتریش مبنای قانونی ضرورت کسب رضایت قبلی بیمار، قانون مدنی این کشور است؛ رابطه پزشک و بیمار یک رابطه قراردادی است و رضایت در آن شرط اساسی تلقی می شود. به علاوه برای هرگونه اقدام پزشکی نیز باید ابتدا بیمار از عواقب آن آگاه گردد و سپس رضایت جلب شود. قانون جنایی اتریش در بند ۱ ماده ی ۱۱۰، مداوای بدون رضایت را جرم معالجه ی غیر مجاز قلمداد نموده است. در حقوق چک اسلواکی رضایت بیمار نسبت به معالجه و روش درمانی، اصل مهمّی است که بر رابطه پزشک و بیمار حاکم است؛ این اصل به طور خاص، در ماده ی ۲۳ قانون مربوط به حمایت از سلامت عمومی ذکر شده است. حقوقدانان فنلاند با الهام از بند ۱ ماده ی ۶ قانون اساسی این کشور در مورد آزادی فردی و امنیّت جسمانی، رضایت بیماران را حق اساسی آنان می دانند؛ به علاوه در مقرّرات خاصّ این کشور، حقّ رضایت، بیانگر آن است که اقدامات پزشکی تنها با درخواست مستقیم خود فرد انجام می گیرد و قبل از شروع درمان، لازم است اهمیّت و عواقب احتمالی برای بیمار توضیح داده شود. مبنای قانونی حق رضایت بیمار در حقوق فرانسه، قانون اخلاق پزشکی است. در ماده ی ۷ این قانون، حقّ عدم پذیرش درمان نیز شناخته شده است؛ همچنین برابر این قانون پزشک ملزم است در شرایطی که زندگی بیمار در خطر است، مطابق تعهّد حرفه ای خود عمل نموده و به درمان ادامه دهد؛ برخلاف مقرّرات کشورهایی نظیر دانمارک و سوئیس که بیمار می تواند قبل از اتمام معالجه، رضایت خود را مسترد دارد، بدون آنکه ملزم به ارائه ی دلیل باشد.
تفاوت دیگر آنکه، پیشتر گفته شد که در حقوق انگلیس، عدم پذیرش درمان به عنوان حقّ بیمار پذیرفته شده است ولو بیمار با اطّلاع از این موضوع که عدم درمان منجر به فوت وی می شود، تصمیم گیری نماید؛ امّا در حقوق فرانسه اگر انگیزه ی بیمار از ردّ مراقبت های پزشکی این باشد که با ردّ درمان، فوت کند، پزشک به هیچ وجه نباید این تصمیم را بپذیرد^[۸۸]؛ بدین ترتیب علیرغم وجود حقّ عدم پذیرش درمان برای بیماران، در موارد استثنائی مانند مورد فوق، پزشک طبق تعهّد خود، ابتکار عمل را بدست گرفته و به ادامه ی درمان اقدام می کند. در حقوق آلمان نیز نظیر حقوق انگلیس، چنانچه بیماری، آگاهانه به درمان رضایت ندهد، ولو بیماری کشنده باشد، پزشک ملزم است به تصمیم وی احترام بگذارد؛ این رویکرد در تمام رویّه های قضایی آلمان مورد پذیرش قرار گرفته است.^[۸۹]
بر اساس قانون مداوا یا معاینه ی ایسلند، هیچ شهروندی را نمی توان بالاجبار تحت مداوای پزشکی قرار داد، مگر طبق قانون. در ماده ی ۷ لایحه ی قانونی رفتار پزشکی لوکزامبورگ مقرّر شده است که پزشک باید تا حدّ امکان به خواسته ی بیمار احترام بگذارد و در ماده ی ۸ آمده است: “در شرایطی که اقدام پزشکی خطری جدّی در بر دارد، باید رضایت بیمار جلب شود.” این ماده ابهام دارد و مشخّص نیست که آیا نظر قانونگذار در لوکزامبورگ، این بوده است که در موارد بی خطر، رضایت لازم نیست. به نظر می رسد با توجّه به اینکه در حقوق این کشور اقدام پزشکی بدون رضایت صریح یا ضمنی، مشمول مجازات تجاوز یا ضرب و جرح است، مسأله ی رضایت بیمار از اهمیّت بیشتری برخوردار است و ابهام ماده ی ۸ قانون فوق، تنها قصور از قانونگذار ناشی می شود.
حقوقدانان نروژ، بر اساس ماده ی ۲۳۵ قانون جزای این کشور که عمل کیفری همراه با رضایت را معاف از مجازات می داند، معتقدند اگر رضایت بیمار ثابت شود، پزشک از اتّهام کیفری مبرّاست. در خصوص ضرورت رضایت آگاهانه در حقوق لهستان در بند ۱ ماده ی ۱۲ مجموعه اصول اخلاقی و انجمن پزشکان لهستان مصوّب ۱۹۷۸، آمده است: در انجام یک معالجه پزشک ملزم است تا بیمار یا قیّم وی را از نوع بیماری، وضعیّت فعلی سلامت بیمار و مسیر درمان مطّلع کند؛ پزشک همچنین ملزم است برای اقدام پیشنهادی خود، رضایت بیمار را جلب کند. قانون خدمات بهداشتی و پزشکی سوئد در مورد الزام به اخذ رضایت، مقرّر می دارد که کلیّه ی مراقبت های بهداشتی و پزشکی اعمّ از دولتی یا خصوصی باید بر اساس خودمختاری بیماران باشد؛ همچنین معالجه، تا حدّ امکان، باید با مشورت بیمار طرح ریزی و انجام شود.
در ایران منشور حقوق بیماران مقرّر می دارد: “یکایک افراد جامعه متعهّد به حفظ و احترام به کرامت انسان ها می باشند؛ این امر در شرایط بیماری از اهمیّت ویژه ای برخوردار است. دولت، موظّف است خدمات بهداشتی‌ ـ درمانی را برای یکایک افراد کشور تأمین کند. بر این اساس ارائه خدمات سلامت باید عادلانه و مبتنی بر احترام به حقوق و رعایت کرامت انسانی بیماران صورت پذیرد. این منشور با توجّه به ارزشهای والای انسانی و مبتنی بر فرهنگ اسلامی و ایرانی و بر پایه ی برابری کرامت ذاتی تمامی گیرندگان خدمات سلامت و با هدف حفظ، ارتقاء و تحکیم رابطه انسانی میان ارائه کنندگان و گیرندگان خدمات سلامت تنظیم شده است.”^[۹۰]
در ماده ی ۳ منشور حقوق بیماران، در مورد حقّ رضایت آمده است: “حقّ انتخاب و تصمیم گیری آزادانه ی بیمار در دریافت خدمات سلامت باید محترم شمرده شود : ۱-۳) محدوده ی انتخاب و تصمیم گیری درباره ی موارد ذیل می باشد : ….. ۴-۱-۳) قبول یا ردّ درمان های پیشنهادی.”
همچنین در بند ۲ ماده ی ۵۹ قانون مجازات اسلامی و ماده ی ۳۱۹ این قانون، قانونگذار رضایت بیمار را پیش از هرگونه اقدام درمانی ضروری دانسته است.
گفتار دوم ـ منبع قراردادی
در اکثر کشورهای تابع نظام های حقوقی رومی- ژرمنی، رضایت بیمار ناشی از نظریه ی قراردادی بودن رابطه پزشک ـ بیمار است.
بر اساس نظریّه ی قراردادی بودن رابطه پزشک و بیمار، این رابطه زمانی آغاز می شود که بیمار تقاضای درمان می کند و پزشک با ارائه ی آن درمان موافقت می کند؛ با تشکیل این رابطه درمانی، حقوق و تکالیفی بین طرفین ایجاد می شود؛ تخلّف از این وظایف، بر مبنای نظریّه های مسؤولیّت قراردادی تفسیر می شوند. می توان گفت مطابق این نظریّه، تعهّدات پزشک، تعهّدات ناشی از قرارداد هستند و از جمله ی این تعهّدات قراردادی، الزام به انعقاد قرارداد درمان به کسب رضایت از بیمار پیش از شروع به درمان است؛ درست است که تکلیف پزشک به کسب رضایت از بیمار پیش از هرگونه اقدام، در قوانین نظام های حقوقی مختلف نیز مورد تأکید قرار گرفته است امّا در واقع، این تعهّد، از قرارداد ناشی می شود؛ زیرا در جریان اجرای قرارداد است که این التزام به وجود می آید و چنانچه قرارداد درمانی وجود نداشت تعهّد و التزامی نیز به وجود نمی آمد.
قراردادی بودن رابطه پزشک و بیمار، در اکثر کشورهای تابع نظام حقوقی رومی_ژرمنی، بر خلاف کشورهای تابع نظام حقوقی کامن لا، پذیرفته شده است؛ البتّه در نظام حقوقی انگلستان، چنانچه بین پزشک و بیمار، قرارداد خصوصی منعقد شده باشد، پزشک باید مطابق آن عمل کند و در صورت نقض تعهّدات ناشی از قرارداد و ورود خسارات، قواعد مسؤولیّت قراردادی بر اقامه ی دعوی و جبران خسارات و.. حاکم خواهد بود؛ امّا به طور کلّی در کشورهای تابع نظام کامن لا و اسکاندیناوی و ژاپن، قراردادی بودن رابطه و به تبع آن مسؤولیّت قراردادی پزشک به رسمیّت شناخته نشده است.
در نظام های حقوقی اتریش، هلند، لوکزامبورگ، موناکو، سوئیس، یونان، بلژیک، آلمان، مصر، استرالیا، ایتالیا، لبنان و اردن، رابطه میان بیمار و پزشک، در قالب قرارداد تعریف می شود؛ معالجات پزشکی بر پایه ی یک قرارداد صورت می گیرد که ممکن است صریح یا مفروض باشد؛ مثلاً بیمار نزد پزشک می رود و پزشک مداوای او را آغاز می کند؛ در اینجا فرض می شود که قراردادی به طور ضمنی منعقد شده است که مستلزم موافقت در زمینه ی قصد و هدف پزشک و بیمار است؛ با وجود اینکه مشخّصاً میان پزشک و بیمار قراردادی منعقد نشده است، اما رابطه میان آنها ماهیّت قراردادی دارد.
در کشور فرانسه از سال ۱۹۳۶ که دیوان عالی این کشور در رأیی، مسؤولیّت قراردادی پزشک را پذیرفت، پس از یک قرن، تحوّل اساسی در نظریّات حقوقدانان این کشور به وجود آورد؛ امروزه دادگاه ها، اصل رضایت آگاهانه را بخشی از نظریّه ی قراردادها می دانند و مفادّ قانون مدنی در قسمت قراردادها، بخصوص ماده ی ۱۱۴۷ که مربوط به تعهّدات قراردادی می باشد را بر قرارداد پزشکی حاکم می دانند.
در رابطه قراردادی باید مشخّص شود که آیا بیمار از نوع بیماری، روش درمانی، عواقب احتمالی درمان، طول درمان و هزینه ی درمان و آگاهی هایی از این دست، اطّلاع دارد یا خیر.
به موجب قانون، درمان بر اساس یک قرارداد مدنی انجام می گیرد و مستلزم موافقت طرفین است.(رضایت اولیه). پس از انعقاد قرارداد، هریک از اقدامات درمانی بعدی نیز مستلزم آگاه سازی و رضایت بیمار می باشد که در واقع چون پس از تشکیل قرارداد و به مناسبت اجرای آن، انجام می گیرد، تعهّد ناشی از قرارداد محسوب می شود که حتّی اگر صریحاً در قرارداد ذکر نشده باشد یا اساساً قرارداد، فرضی باشد، می توان این تعهّد را از نوع تعهّداتی که عرفاً بر قرارداد بار می شود دانست؛ زیرا تعهّدات ناشی از قرارداد همیشه منصرف به آنچه که در مفادّ قرارداد آمده است نمی باشد؛ ممکن است تعهّدی ناشی از قوانین و مقررات پزشکی، آیین نامه ها، یا عرف و رویه ی پزشکی باشد؛ هرچند طرفین نسبت به آن جاهل بوده باشند.
“صرف اینکه بعضی از تعهّدات قراردادی، از جمله ی تعهّدات شغلی نیز می باشند، آن را از دایره ی قراردادی بودن خارج نمی نماید. این ادّعا که قرارداد، چیزی بر حکم قانون نیفزوده است را نیز نباید پذیرفت؛ زیرا پیش از قرارداد، پزشک موظّف به درمان بیمار نبوده و پس از عقد، این تکلیف را پیدا کرده است و در نتیجه ی تخلّف از همین تعهّد تازه، مسؤولیّت پیدا کرده است.”^[۹۱]
در پایان به نظر می رسد از آنجا که رضا و قصدی که تشکیل دهنده ی قرارداد است با بحث رضایتی که رافع مسؤولیّت است، متفاوت است، فرض منبع قراردادی برای رضایت و رفع مسؤولیّت پزشک، جای اشکال است؛ اما می توان یکی از منابع رضایت رافع مسؤولیّت را قرارداد فرض نمود.
مبحث سوم ـ قلمرو اصل رضایت بیمار، بررسی مسؤولیت پزشک و مبانی توجیه کننده ی معافیت از اخذ رضایت
طرح مطلب
پس از تبیین ضرورت و اهمیت کسب رضایت بیمار، پیش از هرگونه اقدامی از سوی پزشک و مبانی آن، در این مبحث، موارد استثناء بر اصل اخذ رضایت بیمار را تحت عنوان قلمرو اصل رضایت بررسی می کنیم؛
در مواردی پزشک، بدون رضایت بیمار می تواند اقدام به درمان نماید؛ شامل مواردی که یا اخذ رضایت بیمار لازم هست اما امکان پذیر نیست؛ زیرا بیمار قادر به اعلام رضایت خود نیست و یا اساساً نیازی به اخذ رضایت بیمار وجود ندارد؛ زیرا اراده ی قانونگذار جایگزین رضایت بیمار شده است. در تمام موارد استثناء، پزشک از تعهد تحصیل رضایت معاف است.
برخی از این استثنائات به گونه ای است که عرف، رضایت را مفروض می داند؛ مانند موردی که بیمار بر اثر تصادف شدید بیهوش است و قادر به اعلام رضایت نیست که اگر هر فرد متعارفی در حالت عادی قادر به اعلام رضایت بود، قطعاً درمان را بر اساس غریزه ی حب بقاء می پذیرفت.
استثناء دیگر شامل مواردی است که ممکن است شخص به هیچ وجه حاضر به دریافت اقدامات پزشکی نباشد اما به حکم مصلحت، به اجبار و بدون توجه به خواست وی، اقدامات لازم صورت می گیرد. در پایان، مسؤولیت پزشک در موارد استثناء بررسی شده است.
سپس مبانی قانونی، عرفی و فقهی، برای توجیه معافیت پزشک از کسب رضایت در شرائط استثنائی آورده شده است.
با توجه به مطالب فوق، این مبحث شامل دو گفتار است:
گفتار اول: موارد استثناء اخذ رضایت (قلمرو رضایت).
گفتار دوم: مبانی توجیه کننده معافیت پزشک از اخذ رضایت در موارد استثناء.
گفتار اوّل ـ قلمرو رضایت و مبانی توجیه کننده ی معافیت از اخذ رضایت
الف ـ قلمرو رضایت (مصادیق استثناء کسب رضایت از بیمار)
۱- مصادیق رضایت مفروض

۷٫۹

 

۳۹۵

 

۹۰

 

۷

 

 

 

۱٫۹۴

 

۹٫۷

 

۹

 

۱۷٫۲

 

۴۶۲٫۹

 

۹۱

 

۸

 

 

 

۱٫۶

 

-۱۱٫۱۱

 

۸

 

۸

 

۵۰۰

 

۹۲

 

۹

 

 

 

در سال های ۹۰۸۴تا۱۳۹۲تولید ایران از متوسط رشد ۲۶٫۶درصدی و تولید شرکت صنایع کاشی الوند از متوسط رشد-۲٫۴درصدی برخوردار است.
شکل ۲۱-۴٫نمودار مقایسه ای مقدار فروش کاشی و سرامیک ایران و شرکت صنایع کاشی الوند
شکل ۲۲-۴٫نمودار سهم بازار شرکت صنایع کاشی الوند طی سال های۱۳۸۴تا۱۳۹۲
۸-۴- بیانیه ماموریت شرکت کاشی الوند
تدوین بیانیه مأموریت، چشم­انداز و ارزش­های شرکت کاشی الوند: به­منظور ترسیم دقیق حوزه کسب و کار، آینده سازمان و آن­چه که سازمان باید به آن پای­ببند باشد، در سال ۸۶ پس از ارزیابی تیم مشاورین هولدینگ صدر تأمین از شرکت الوند و تعیین نیاز به استقرار نظام راهبردی در آن سال رهبران شرکت به کمک مشاور (شرکت حامی سیستم) با مفاهیم مأموریت، چشم­انداز و ارزش­های سازمانی آشنایی بیشتری پیدا کرده و از آن هنگام برنامه­ ریزی­های لازم را برای توسعه بیانیه­های مذکور آغاز نمودند. در این سال حوزه مأموریت، چشم­انداز و ارزش­های سازمانی کاشی الوند تعریف گردید. در سال ۹۰ پس از برگزاری آموزش دو روزه در زمینه برنامه­ ریزی استراتژیک و همچنین توسعه ارکان راهبردی توسط مدرس مورد تأیید Palladium، با توجه به نظرات تیمی متشکل از مدیریت عامل، رئیس هیئت مدیره، معاونت مالی اداری، مدیریت کارخانه، مدیرتعالی سازمانی و مدیریت برنامه­ ریزی استراتژیک هولدینگ به­عنوان نماینده سهامدار عمده، بیانیه مأموریت بر اساس تطابق­دهی با ۹ مؤلفه مطرح شده توسط David و چشم­انداز شرکت در قالب چارچوبی نظام یافته مستند و در سازمان اعلام گردید. همچنین ارزش­های سازمانی تعیین گردیدند. این مستند برای بررسی و تصویب به هیئت مدیره شرکت تقدیم و تأیید شد. از آن زمان هر ساله در جلسات هیئت مدیره، بیانیه­های مذکور مورد ارزیابی و اصلاح قرار می­گیرند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در سال ۹۲ بدین ­منظور ­که کارکنان بتوانند با سهولت بیشتری مفاهیم را درک نمایند، بیانیه­های مأموریت، چشم­انداز و ارزش­های سازمان با دیدگاه خلاصه­سازی مورد ارزیابی و اصلاح قرار گرفت. آن­چه در قسمت «اطلاعات اصلی سازمان و موارد مندرج در اظهارنامه» آمده است، ویرایش نهایی بیانیه مأموریت، چشم­انداز و ارزش­های شرکت صنایع کاشی و سرامیک الوند است.
ارزش­های سازمانی نیز در سال ۹۱ با توجه به بررسی مشکلات موجود و یا نکات مورد توجه در کسب و کار، تدوین و به­همراه بیانیه مأموریت و چشم­انداز در محل­هایی چون ورودی سالن اداری قرار داده شده ­اند. متن ارزش­های سازمانی در قسمت «فهرست و اطلاعات اصلی سازمان» در این گزارش درج شده است. اثربخشی و مناسب بودن مأموریت و چشم­انداز در کمیته استراتژی شرکت مورد بازنگری و اصلاح قرار می­گیرد. یکی از ورودی­ ها برای این منظور، نتایج نظرسنجی از کارکنان است. در تدوین بیانیه مأموریت، چشم­انداز و ارزش­ها به نیازها و انتظارات سهامداران، مشتریان، کارکنان و سایر ذی­نفعان توجه شده و این امر در ID Card (فرم تشریح ابزارهای اداره شرکت کاشی الوند) مربوطه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
۹-۴- استراتژی شرکت کاشی الوند
به گفته مدیران شرکت استراتژی شرکت، افزایش فروش و سودآوری، کاهش بهای تمام شده محصولات، تقویت حوزه طراحی و تکوین محصولات، حفظ و توسعه سبد محصول و افزایش کیفیت محصول میباشد که این استراتژی ها با توجه به فعالیتهای صورت گرفته ذیل طراحی گردیده است. لذا ضمن مطالعه بررسی های صورت گرفته محقق اقدام به برگزاری جلسه طوفان مغزی با حضور ده نفر از مدیران و کارشناسان ارشد شرکت و استفاده از ماتریس آنسف بعنوان چارچوب و ضمن ارائه توضیحاتی در رابطه با تفهیم موضوع، گزینه های مناسب بعنوان استراتژی های شرکت بر مبنای اهداف و با توجه به نقاط قوت شرکت و ارزیابی با بهره گرفتن از ماتریس تجزیه و تحلیل نقاط قوت وضعف، فرصتها و تهدیدها تعیین شده و مبنای برنامه بازاریابی قرار داده شده است. براین اساس جمع بندی نتایج نظرات ارائه شده در رابطه با هر یک از استراتژی ها به صورت زیر بیان می شود.:
استراتژی نفوذ در بازار : افزایش تولید محصولات فعلی برای شرکت امکان پذیر بوده و کانالهای فروش نیز ظرفیت جذب محصول بیشتر را دارند. شرکت نیز با بهره گرفتن از فعالیتهای بازاریابی سهم بیشتری در بازار بدست خواهد آورد که افزایش فروش و سودآوری را به دنبال خواهد داشت.
استراتژی توسعه بازار: علی رغم انجام صادرات بدون بازاریابی حرفه ای، شرکت تاکنون عملکرد نسبتا موفقی داشته که این موضوع خود نشانگر توانمندی شرکت می باشد. بنابراین با تمرکز بر روی اهداف جدی صادراتی و سازماندهی فعالیتهای بازاریابی و فروش شرکت قادر خواهد بود سهم خود از صادرات کاشی و سرامیک ایران را ارتقا داده و به تقویت این روند رو به رشد بپردازد. البته مطلوبیت نام تجاری شرکت صنایع کاشی الوند و کیفیت قابل قبول به همراه کاهش بهای تمام شده محصولات این اجازه را به شرکت می دهد که ضمن تثبیت موقعیت خود در بازارهای منطقه ای به توسعه بازار خود در سطح جهانی، مخصوصا بازارهای اروپایی بپردازد.
استراتژی توسعه محصول: توسعه محصول برای شرکت صنایع کاشی الوند به معنای بکارگیری تکنولوژی های سخت افزاری و نرم افزاری در حفظ و توسعه سبد محصول می باشد. که مستلزم کسب تواناهایی لازم از نظر تحقیق و توسعه و آشنایی عمیق با تکنولوژی های بالا و جدید و تقویت حوزه طراحی و تکوین محصولات می باشد.
با توجه به مهارتهای کسب شده و تجربه طولانی در زمینه تولیدات فعلی، الویت بندی های زیر به عنوان استراتژی های کوتاه مدت و بلند مدت شرکت صنایع کاشی الوند که مورد توافق بیش از هفتاد درصد افراد حاضر در جلسه قرار گرفته شده است:
استراتژی بازاریابی شرکت در کوتاه مدت: نفوذ در بازار و ارائه محصولات موجود به مشتریان فعلی میباشد.
استراتژی بازاریابی شرکت در میان مدت و بلند مدت: توسعه بازار و ارائه محصولات موجود به بازارهای جدید میباشد.
در سال­های ۹۱ و ۹۲ با توجه به اهداف استراتژیک تعیین شده، نقشه استراتژی شرکت توسط تیم مشتمل بر مدیرعامل، معاونین و مدیرتعالی سازمانی تهیه و مستند شده است. نقشه سال ۹۲ در برگیرنده ۲۲ هدف استراتژیک Objectives می­باشد. روابط علی و معلولی نیز بر مبنای نظرات رهبران شرکت تدوین شده است.
تعیین سنجه­های استراتژیک و اندازه ­گیری آن­ها: در سال­های ۹۱ و ۹۲ با توجه به اهداف کلان سازمان، سنجه­های استراتژیک شناسایی شده و مورد اندازه ­گیری قرار گرفته­اند. از جمله این اهداف می­توان به «تعداد شکایات در ماه»، «تعداد RPNهای بالای ۳۰۰» و «نسبت حاشیه فروش» اشاره کرد.
تدوین برنامه ­های عملیاتی: پس از تعیین اهداف استراتژیک و سنجه­های استراتژیک، مدیران واحدها نسبت به تعیین برنامه ­های عملیاتی خود برای تحقق استراتژی­ها اقدام نمودند؛ تا از این طریق بتوانند اهداف سنجه­های استراتژیک را محقق نمایند. به­عنوان نمونه «استقرار CRM». تدوین گزارش بودجه که در ۴-ب توضیح داده شده است و ارتباط­دهی آن با استراتژی­ها، مبنایی برای تأمین منابع به­منظور جاری­سازی برنامه ­های عملیاتی استراتژیک در شرکت کاشی الوند است. هر ساله فعالیت­های هر یک از برنامه ­های عملیاتی توسط مدیران مربوط، مشخص گردیده و توسط واحد تضمین کیفیت گانت چارت ترسیم و کنترل می­ شود.
اطلاع­رسانی در رابطه با استراتژی­ها: علاوه بر برگزاری آموزش­ها در سال­های ۸۶، ۸۹، ۹۰ و ۹۲ و پس از تدوین استراتژی­ها برای سطوح مدیریتی، در سال ۹۱، سه کارگاه آموزشی توسط دو مدرس خارجی در سطوح مدیران، رووسا، سرپرستان، کارشناسان و کارگران برگزار گردید تا همراه با یادآوری مجدد مفهوم BSC، استراتژی­ها و نقشه استراتژیک شرکت مورد بررسی و کندوکاو قرار گیرد. بنابراین موردکاوی­های آموزشی بر روی خود نقشه کاشی الوند انجام شد. این راه­کار موجب اطلاع­رسانی در رابطه با ارکان راهبردی، استراتژی­ها و نقشه استراتژی در سطح شرکت گردید. همچنین فایل­های مربوط به این اسناد بر روی شبکه قرار داده شده است. آزمون نیز در سال ۹۱ برگزار شده است. هولدینگ با حضور نماینده و بقیه سهامداران در مجمع از برنامه ­های استراتژیک شرکت برای سال بعد آگاه می­شوند. مدیران در ارتباطات، استراتژی­ها را به سایر ذی­نفعان اطلاع می­ دهند. کنترل و ارزیابی جاری­سازی استراتژی­ها از طریق کنترل شاخص­ های استراتژیک و روند پیشرفت برنامه ­های عملیاتی، صورت می­گیرد. در تجارب اول شرکت مقدار شاخص درصد پیشرفت شاخص ­ها و برنامه ­های عملیاتی حدود ۵۷ درصد بوده که هم اکنون بهبود یافته است.
با هدف تدوین استراتژی­ های شرکت بر اساس فرصت­ها و تهدیدها، قوت­ها و ضعف­ها از سال ۸۶ شرکت نسبت به تدوین استراتژی­ های خود اقدام نموده است. در سال ۹۱ و ۹۲ طی برنامه زمانی مشخص، با توجه به دستورالعمل هولدینگ، استراتژی­ها بر اساس فرصت­ها و تهدیدها و قوت­ها و ضعف­ها استخراج گردید.
جمع­بندی نقاط قوت و ضعف، فرصت­ها و تهدیدها: در سال ۹۲ ماتریس­های IFE و EFE در شرکت کاشی الوند تهیه و بر اساس آن­ها نقاط قوت و ضعف، تهدیدها و فرصت­ها اولویت­ بندی گردیده­اند. این عمل پیش­نیازی برای تدوین استراتژی سطح شرکت و استراتژی سطح عملیات بوده است.
تدوین استراتژی­ های سطح شرکت: پس از استخراج و اولویت­ بندی S، W، O، T، در سال ۹۲، مدیریت عامل، مدیرکارخانه و مدیران به تعیین استراتژی سطح شرکت با بهره گرفتن از ماتریس عوامل داخلی و خارجی پرداخته و استراتژی «تهاجمی» را برگزیدند. این استراتژی راه را برای رشد و توسعه باز می­ کند. لازم به­ذکر است که نمره نهایی عوامل داخلی برابر با ۸۴/۲ و نمره نهایی عوامل خارجی ۶/۲ بوده است.
تعیین استراتژی­ های سطح کسب و کار: بدین منظور در سال ۹۲ در کمیته متشکل از مدیرعامل و معاونین ماتریس SWOT تشکیل و ۹ استراتژی­ ناشی از برخورد WS ،SWT، WO و SWO، WO تدوین گردید. این استراتژی­ها شامل «کاهش بهای تمام شده W3S7»، «افزایش سرمایه فروش نقدی W7S9T5»، «تقویت مکانیزم زنجیره تأمین W6O2S8,5»، «افزایش کیفیت و نوآوری محصولات T1,2,3S6,7O4»، «افزایش صادرات T4O1,2»، «استقرار نظام­های انگیزشی کارکنان W5S1,5,8»، «ارتقای تکنولوژیکی و فنی تجهیزات تولیدی W2O3» و «تقویت حوزه طراحی و تکوین محصولات W1S8» و «طراحی و استقرار سامانه­های مدیریتی و تعالی سازمانی W4O3» می­باشد. استراتژی­ های فوق مطابق با نظرات کمیته تدوین استراتژی شرکت، بر اساس امتیازدهی در ماتریس QSPM مورد اولویت­ بندی قرار گرفته­اند.
تعیین اهداف کلان: پس از شناسایی استراتژی­ها، اهداف استراتژیک شرکت کاشی الوند تدوین شده ­اند. این اهداف برای سال ۹۲ طی بازنگری صورت گرفته ۲۲ عدد در چهار وجه BSC هستند.

۳-۲- مقایسه میانگینهای اثر تعداد شخم و دز علفکش بر تراکم علفهای هرز سیبزمینی در مرحله غدهبندی…………………………………………………………………………………………………………………………۳۲
۳-۳- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر تراکم علفهای هرز سیبزمینی در مرحله برداشت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….۳۴
۳-۴- نتایج تجزیه واریانس اثر تعداد شخم و دز علفکش بر وزن خشک علفهای هرز سیبزمینی …………………………………………………………………………………………………………………………………………….۳۷
۳-۵- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر وزن خشک علفهای هرز سیبزمینی در مرحله غدهبندی………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۳۷
۳-۶- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر وزن خشک علفهای هرز سیبزمینی در مرحله برداشت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….۳۸
۳-۷- خصوصیات و ویژگیهای گونه های علف هرز مشاهده شده در مزرعه سیبزمینی….۴۰
۳-۸- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر تراکم گونهای علفهای هرز سیبزمینی در مرحله غدهبندی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۴۰
۳-۹- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر تراکم گونهای علفهای هرز سیبزمینی در مرحله برداشت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….۴۱
۳-۱۰- مقایسه اثر تعداد شخم و دز علفکش بر وزن خشک گونه های علفهای هرز سیبزمینی در مرحله برداشت………………………………………………………………………………………………………………..۴۲
۳-۱۱- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر وزن خشک علفهای هرز سیبزمینی در مرحله برداشت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….۴۲
۳-۱۲- تجزیه واریانس اثر تعداد شخم و دز علفکش بر عملکرد و اجزای عملکرد سیبزمینی………………………………………………………………………………………………………………………………………………۴۵
۳-۱۳- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر عملکرد سیبزمینی ……………………………………………۴۶
۳-۱۴- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر تعداد غده در بوته سیبزمینی…………………………….۴۶
۳-۱۵- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر وزن غدههای درشت سیبزمینی…………………………۴۶
۳-۱۶- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر وزن غدههای متوسط سیبزمینی……………………….۴۷
۳-۱۷- اثر تعداد شخم و دز علفکش بر وزن غدههای کوچک سیبزمینی………………………..۴۷
فهرست اشکال

اثر تعداد شخم و علفکش بر تراکم علفهای هرز سیبزمینی در مرحله جوانهزنی………….۳۰
اثر تعداد شخم و علفکش بر تراکم علفهای هرز سیبزمینی در مرحله غدهبندی……….. دخترم خزر که وجودش شادی بخش و صفایش مایه آرامش من است. آموزگارانی که برایم زندگی؛ بودن و انسان بودن را معنا کردند..۳۳

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل اول
مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته
۱-۱- مقدمه
سیبزمینی از اهمیت زیادی در کشاورزی و تغذیه مردم دنیا برخوردار است و برای توجه بیشتر به این محصول و نقش آن در تغذیه مردم به ویژه بهرهبرداری از پتانسیل تولید بالا و ارزش تغذیه ای آن، سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی (FAO) سال ۲۰۰۸ میلادی را به نام سال سیبزمینی نامگذاری کرد (آمارنامه کشاورزی، ۱۳۸۶). در حال حاضر، سیبزمینی در بیش از ۱۴۰ کشور در سراسر جهان کشت میشود و در بعضی از کشورها غذای اصلی مردم و یکی از عمدهترین محصولات کشاورزی به شمار میرود (جعفری زارع، ۱۳۷۶؛ آمارنامه کشاورزی، ۱۳۸۶؛ مارتین و همکاران، ۱۹۷۶). در بین تولیدات مختلف کشاورزی در جهان از نظر حجم تولید، سیبزمینی پس از گندم، برنج و ذرت در رده چهارم قرار دارد (فابریو و همکاران، ۲۰۰۱).
بر اساس آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۳۸۶، سیبزمینی در ۷۹ درصد از کشورهای جهان کشت و کار میشود (آمارنامه کشاورزی ، ۱۳۸۶). فائو در سال ۲۰۰۰ تولید جهانی سیبزمینی را نزدیک به ۳۲۱ میلیون تن غده از ۶/۱۹ میلیون هکتار سطح زیر کشت آن اعلام کرد. متوسط تولید جهانی سیبزمینی در حدود ۱۶ تن در هکتار است (کاشیاپ و پندا، ۲۰۰۱).
در ایران سطح زیر کشت سیبزمینی از حدود ۱/۱۲۸۰۹۲ هکتار در دههی ۶۰ به تدریج به ۳/۱۵۴۸۵۲ هکتار در دههی ۷۰ و سپس به حدود ۱۶۳۸۴۴ هکتار در سال زراعی ۱۳۸۵ افزایش یافته است. در طی این دوره کل تولید کشور از ۲۰۶۱۹۹۱ تن در دههی ۶۰ به ۳۲۲۰۹۹۴ تن در دههی ۷۰ و سپس به حدود ۴۲۱۸۵۲۲ تن در سال زراعی ۱۳۸۵ افزایش یافته است. سطح زیر کشت سیبزمینی در استان آذربایجانشرقی در سال ۱۳۸۵ برابر ۹۵۱۳ هکتار و عملکرد آن در همین سال ۷/۳۰ تن در هکتار گزارش شده است (آمارنامه کشاورزی، ۱۳۸۶).
یکی از مشکلات زراعت سیبزمینی همانند سایر گیاهان زراعی هجوم وسیع علفهای هرز میباشد که موجب کاهش عملکرد آن میشوند. طبق بررسیهای بازیراماکنگا و لروکس (۱۹۹۴) تراکم ۱۵۰ بوته در متر مربع بید گیاه و رقابت آن با سیبزمینی در کل فصل رشد، عملکرد سیبزمینی را حداکثر ۷۸ درصد کاهش داد. در آزمایشات بلترانو و کالدیز (۱۹۹۳) مشخص شد که علف هرز قیاق بسته به میزان آلودگی مزرعه، عملکرد سیبزمینی را از ۲۸ تا ۶۸ درصد کاهش میدهد. در مزرعه سیبزمینی علفهای هرز زیادی مشاهده میشود که کمیت و کیفیت محصول را کاهش میدهند. کنترل علفهای هرز در طی رشد سیبزمینی جهت بدست آوردن عملکرد بیشتر و افزایش کیفیت آن الزامی است. تحقیقات نشان داده است که علفهای هرزی که به همراه گیاهان زراعی سبز میشوند، میتوانند عملکرد محصول را از طریق رقابت بر سر مواد غذایی، فضا، نور و رطوبت کاهش دهند.
خسارت علفهای هرز به محصولات کشاورزی در کشورهای توسعه یافته با اعمال روش های مختلف مبارزه و برحسب شرایط محیطی، نوع گیاه زراعی و فلور علفهرز در حدود ۱۰ درصد گزارش شده است (زیمدال،۱۹۸۰؛ تاکوت، ۱۹۹۳). در طی فرایند تکامل کشاورزی، انسان و سیستمهای زراعی بر شکلگیری و گسترش علفهای هرز تاثیر زیادی گذاشتهاند و علفهای هرز را به عنوان یکی از اجزای جدایی ناپذیر الگوهای کشت درآوردهاند. در حال حاضر روش های گوناگونی برای کنترل و کاهش اثرات علفهای هرز در سیستمهای زراعی به کار گرفته میشوند که از جمله آنها میتوان به راهکارهای شیمیایی (علفکش)، فیزیکی (آتش)، مکانیکی (شخم)، بیولوژیکی (دشمنان طبیعی)، و زراعی (تاریخ کشت، تراکم و تناوب)، اشاره کرد (کاندرا، ۱۹۹۰).
با وجودی که در سالهای گذشته، کنترل علفهای هرز به طور روز افزونی به مصرف سموم مختلف علفکش وابسته شده است، ولی موفقیت قابل ملاحظهای بدست نیامده است (قرینه و همکاران، ۱۳۸۳). هزینه کاربرد علفکشها در کنترل علفهای هرز ۱۰ تا ۲۰ درصد هزینه های تولید را شامل میشود (لابرادا، ۲۰۰۳). این امر موجب پیدایش تغییراتی در تنوع گونهای علفهای هرز در مزارع گردیده است که یکی از این تغییرات تکامل علفهای هرز مقاوم به علفکشها است (شانر ، ۱۹۹۵ ). علاوه بر آن، روند افزایشی مصرف علفکشها، عوارض جانبی مانند آثار نامطلوب بر روی محیط زیست، سلامت انسان، اختلال در زیستگاههای حیاتی، تداخل در عملیات زراعی و کاهش درآمد را نیز به همراه داشته است (لایبمن و همکاران، ۲۰۰۴؛ بازدیرف و همکاران، ۲۰۰۴). بنابراین، تلاشها برای کاهش اتکا به کاربرد علفکشها در کنترل علفهای هرز در حالی که عملکرد ثابت باشد، میتواند تاثیر زیادی در سود خالص محصولات کشاورزی داشته باشد. در سالهای اخیر به دلیل اثرات دراز مدت علفکشها روی محیط و هزینه های اقتصادی بالا بسیاری از کشاورزان و محققین سیستمهای جایگزینی را جستجو میکنند که کمتر به کاربرد علفکشها متکی باشند.
انتخاب هر یک از عملیات زراعی، باید با آگاهی از پتانسیل مشکلاتی که علفهای هرز در مزرعه، میتوانند باعث شوند، انجام گیرد. شخم از جمله عملیات زراعی است که زمان اجرای آن میتواند تاثیر زیادی بر مدیریت علفهای هرز داشته باشد.
۱-۲- تاریخچه و منشا پیدایش سیبزمینی
خاستگاه سیبزمینی، کوهستانهای آمریکای جنوبی میباشد که در آنجا از دیر باز به عنوان یک محصول مهم مطرح بوده است. نوع خودروی آن در ارتفاعات آند، بولیوی، پرو و شیلی یافت میشود و به اکثر آفات و بیماریها مقاوم است. کشت این گیاه از ۲۰۰۰ سال پیش در میان ساکنین پرو رایج بوده است (شیبانی، ۱۳۶۱؛ رضایی و سلطانی، ۱۳۸۱). سیبزمینی در قرن شانزدهم توسط اسپانیاییها به اروپا برده شد و کشت آن در اروپای غربی به طور گستردهای متداول گردید به نحوی که در اواخر سال ۱۷۰۰ در اروپا به عنوان یک غذای عمده پذیرفته شد و از آنجا به سایر نقاط جهان راه یافت (خواجهپور، ۱۳۷۱؛ کوچکی و همکاران، ۱۳۷۲). تاریخچه کشت سیبزمینی در ایران به دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار بر میگردد که در آن زمان سرجان ملکم^[۱] انگلیسی مقداری سیبزمینی از انگلستان به ایران وارد کرد و در سطح بسیار محدودی مورد کشت قرار گرفت و سپس سطح زیر کشت آن به تدریج افزایش یافت (جعفریزارع، ۱۳۷۶).
۱-۳- ارزش غذایی و مواد تشکیل دهندهی سیبزمینی
همزمان با استفاده و مصرف انسان، سیبزمینی به عنوان غذای حیوانات و برای تولید نشاسته و صنایع الکلسازی مورد استفاده قرار گرفت. غدههای سیبزمینی، شامل ۷۰ تا ۸۰ درصد آب، ۸ تا ۲۸ درصد نشاسته، ۱ تا ۴ درصد پروتئین با مقداری مواد معدنی و دیگر عناصر غذایی می باشد (فتحی، ۱۳۷۸). مواد تشکیل دهندهی سیبزمینی بسته به نوع واریته، نوع زمین، نوع کشت، مقدار کود، میزان رسیدگی غده و شرایط انباری متفاوت است. در سیبزمینی مقادیر زیادی ویتامین مثل ویتامین C و ویتامینهای ۱B،۲B و A وجود دارد. پتاسیم در سیبزمینی به حد کافی موجود است. در این گیاه مواد رنگی، اسیدهای آلی، هورمونها و دیاستاز نیز وجود دارد. مقدار ویتامین C در سیبزمینی بیش از سایر ویتامینها و مواد معدنی در آن است. مواد پروتئینی در لایه خارجی پارانشیم ذخیرهای در نزدیکی چشمها و مقداری نیز در مغز غده وجود دارد. مقدار نشاسته در قسمت داخلی غده زیادتر میشود و بعد دوباره کمتر شده و در مغز به کمترین مقدار خود میرسد (پیوست، ۱۳۸۱)
۱-۴- گیاهشناسی سیبزمینی
نام علمی سیبزمینی Solanum tuberosum و اسم این گیاه در زبان انگلیسی Potato میباشد. یک گیاه دولپهای، یکساله و از تیره بادمجانیان (Solanaceae) میباشد. جنس Solanum دارای گونه های زیادی بوده ولی تنها گونهی S. tuberosum و چند گونهی دیگر غده تولید مینمایند. قسمت هوایی این گیاه در اثر سرمای زمستان خشکیده و از بین میرود ولی غدههای باقیمانده در خاک میتوانند در بهار سال بعد جوانه زده و گیاه جدیدی را تولید نمایند. بنابراین، سیبزمینی از نظر ساقه های زیرزمینی که در انتهای آنها غدهها تشکیل میشوند، گیاهی است دایمی ولی از نظر ساقه های هوایی و برگها گیاهی یکساله است. ساقه های هوایی از روی جوانههایی که روی غده مادری وجود دارند خارج شده و برگ، گل و میوه تولید میکنند. ساقهها در اغلب نژادها توخالی بوده و رنگ آنها اغلب سبز است ولی در بعضی موارد به رنگهای قرمز و بنفش نیز دیده میشوند. ارتفاع گیاه سیبزمینی ۶۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر میباشد. برگهای سیبزمینی در ابتدا ساده ولی در مراحل بعدی رشد به صورت پرزدار در میآیند و مقدار و اندازه برگچهها متفاوت است (شیبانی، ۱۳۶۱؛ پیوست، ۱۳۸۱).
از نظر گیاهشناسی، سیبزمینی که از بذر تولید میشود دارای ریشه اصلی عمودی بوده که مقدار زیادی ریشه های فرعی آن را احاطه میکنند. سیبزمینی که از غده تولید میگردد دارای ریشه های افشان است. ریشه ها از قسمت انتهای ساقه و تعداد اندکی نیز از استولونها منشعب میشوند. اکثر ریشه ها در قسمتهای سطحی خاک پراکنده میشوند ولی تعدادی نیز وجود دارند که از طریق شکافهای موجود در خاک در اعماق زیادی نفوذ میکنند (پیوست، ۱۳۸۱).
سیبزمینی دارای دو نوع ساقه است: نوع اول ساقه های هوایی هستند که در ابتدا سبز بوده و ممکن است بر اثر بالا رفتن سن، پیری و تجمع آنتوسیانین به رنگهای قرمز و یا بنفش درآیند. نوع دوم ساقه های زیرزمینی یا ریزوم میباشند. ریزومها از محل طوقه و یا از قسمتهای مختلف ساقه های هوایی که در زیرزمین قرار دارند خارج میشوند. ریزومها دارای انشعابات فراوانی هستند که از جوانههای زیرزمینی بوجود میآیند. در ابتدا این انشعابات کم بوده ولی به تدریج بیشتر میشوند. این ریزومها را در اصطلاح استولون میگویند. تعداد، طول و قطر استولونها به عوامل زیادی از جمله شرایط آب و هوایی و واریته بستگی دارد. انتهای این استولونها متورم شده و غدههای سیبزمینی را بوجود میآورند. البته تمام استولونها غده تولید نمیکنند. شکل، اندازه و رنگ غده در واریتههای مختلف متفاوت است. شکل غدههای سیبزمینی ممکن است گرد، پهن، تخم مرغی یا هلالی کشیده باشند. گوشت سیبزمینی به رنگهای سفید، سفید کرمی، زرد، قرمز قهوهای و قرمز روشن دیده میشوند (دانشور، ۱۳۸۰). برای تشکیل غده بر روی گیاه سیبزمینی یک توالی از وقایع ضروری است. این وقایع شامل القای استولون و آغازش استولون، طویل شدن و انشعابدهی استولونها، توقف رشد طولی استولونها و در نهایت القای غده و آغازش غده میباشد. اگرچه این مراحل در یک ترتیب زمانی روی میدهند، اما به صورت همزمان در هر گره روی نمیدهند و بعضی از مراحل، برای مثال القای غده میتوانند معکوس شوند. آغازش استولون در نزدیکترین گرهها به غده مادری شروع میشود و به صورت راسگرا ادامه مییابد. روزهای کوتاه و هوای خنک تشکیل غده را تحریک میکنند و دماهای بالاتر و روزهای بلند آن را به تاخیر میاندازند (پوستینی و همکاران، ۱۳۸۴).
گلهای سفید، قرمز یا ارغوانی سیبزمینی با دمگلهای بلند بطور متراکمی در انتهای ساقه و به صورت گل آذین گرزن دیده میشوند. در سیبزمینی لقاح به صورت خودگشنی انجام میگیرد و میوههایی شبیه گوجه فرنگی به قطر حداکثر ۲ سانتیمتر بوجود میآید (خواجهپور، ۱۳۷۱).
۱-۵- مراحل رشد سیبزمینی
۱-۵-۱- جوانهزنی
این مرحله با توسعه جوانهها از ناحیه چشم آغاز شده و با ظهور از خاک پایان مییابد. در این مرحله تنها منبع انرژی، غده بذری میباشد.
۱-۵-۲- مرحله رشد رویشی
در این مرحله تمام قسمتهای رویشی گیاه (برگها، شاخه ها، ریشه ها و استولونها) شکل میگیرند و با ظهور گیاهچه از خاک آغاز شده و تا زمان شروع غدهزایی دوام مییابد. مراحل رشدی ۱و ۲ بسته به تاریخ کاشت، دمای خاک و سایر عوامل محیطی حدود ۳۰ تا ۴۰ روز طول میکشد.
۱-۵-۳- شروع غدهبندی (غدهزایی)
غدهها در نوک استولنها در حال شکلگیری هستند، ولی در این مرحله بزرگ نمیشوند. این مرحله حدود دو هفته طول میکشد.
۱-۵-۴- مرحله حجیم شدن غدهها
سلولهای غده سیبزمینی با تجمع آب، مواد معدنی و کربوهیدراتها توسعه مییابند. حجیم شدن غدهها طولانیترین مرحله میباشد و به تاریخ کاشت و رقم بستگی دارد. حجیم شدن غدهها میتواند حدود سه ماه طول بکشد.
۱-۵-۵- مرحله رسیدگی
ساقهها زرد میشوند و برگهایشان را از دست میدهند، فتوسنتز به تدریج کم میشود، میزان رشد غدهها کم میشود و ساقهها از بین میروند. این مرحله در هنگام رشد روی نمیدهد. گیاه در ابتدا ممکن است ۲۰ تا ۳۰ غده کوچک تولید کند، اما در واقع فقط حدود ۵ تا ۱۵ غده در مرحله رسیدگی مشاهده میشوند.
۱-۶- اکولوژی سیبزمینی
سیبزمینی از عرض جغرافیایی ۵۰ درجه شمالی تا ۵۰ درجه جنوبی پراکنده شده و تا ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر از سطح دریا نیز کشت میشود. طول دوره رشد آن بین ۳ تا ۶ ماه میباشد (دانشور، ۱۳۸۰). سیبزمینی گیاهی است سرمادوست که در نواحی گرم در پاییز و در نواحی سرد در بهار کاشته میشود. سرعت جوانهزنی در دمای ۶ درجه سانتیگراد بسیار پایین و در دمای ۹ درجه سانتیگراد پایین میباشد. بیشترین سرعت جوانهزنی در دمای ۱۸ درجه سانتیگراد اتفاق میافتد. اپتیمم دمای خاک برای شروع غدهزایی ۱۶ تا ۱۹ درجه سانتیگراد میباشد. وقتی دمای خاک به حدود ۲۰ درجه سانتیگراد افزایش مییابد، رشد غدهها کاهش مییابد و رشد غدهها وقتی که دمای خاک به حدود ۳۰ درجه سانتیگراد برسد، متوقف میشود. تعداد غدهها در دماهای پایین بیشتر است. در حالی که، دماهای بالا برای تولید غدههای درشت مطلوبتر میباشد. میزان عملکرد زمانی بالاتر است که میانگین دمای روزانه حدود ۲۱ درجه سانتیگراد باشد (فتحی، ۱۳۷۸).

توضیحات:
هندوستان: کشور معروف در جنوب آسیا، در جنوب هیمالیا و کنار دریای عمان و بحر بنگال… . این سرزمین شبه قارهّ‌ای است که از قسمت‌های دیگر آسیا با جبال هیمالیا جدا می‌شود، در قدیم به تمام سرزمینی اطلاق می‌شد که امروز هند و پاکستان کنونی است. (فرهنگ لغات)
۱۳۱ - بــــر ثبـــات دولـــت او تـــا ابـــد
جنبـش عــدلـش نشـان خــواهــد نمــود
معنی و مفهوم: عدل و انصاف همیشگی شاه، نشانه‌ای از جاودانگی و ثبات بخت و دولت (حکومت) اوست.
آرایه‌های ادبی: ثبات و جنبش با هم تضّاد دارند.
۱۳۲ - سـرخی شــام آگهی داده اسـت از آنــک
روز خــوشـی، در جهــان خــواهـد نمــود
معنی و مفهوم: سرخی افق در هنگام غروب (شفق) از آن خبر می‌دهد که (با وجود دولت شاه اخستان) روز خوبی در انتظار جهان خواهد بود.
۱۳۳ - صبــحگاهی کــز شـبیخون ران گشــاد
تیــغ چــون خـور، خون فشـان خواهد نمود
واژگان: ران گشاد: سوار شدن بر اسب و رفتن. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: صبحگاهی که شاه برای حمله‌ی ناگهانی، سوار بر اسب می‌شود و حرکت می‌کند، شمشیرش را که با خون دشمن سرخ شده، مانند خورشید سرخ رنگ هنگام طلوع، به همگان نشان خواهد داد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

آرایه‌های ادبی: ران گشادن کنایه از بر اسب سوار شدن و حرکت کردن است. تیغ خون‌آلود ممدوح به خورشید هنگام طلوع تشبیه شده است.
۱۳۴ - شبـروی کــرده کلنــگ آســـا بــه روز
همـچو شـاهـین کــامـران خـواهـد نمــود
واژگان: کلنگ: پرنده‌ای کبود رنگ و بزرگ تر از لک لک. (ناظم) شاهین: پرنده‌ای باشد شکاری و زننده از جنس سیاه چشم. (برهان)
معنی و مفهوم: شاه در تمام طول شب، همچون کلنگ که در طول روز همواره در حرکت است، در حرکت و تکاپو بوده است و در آغاز روز، مانند شاهینی پیروز و غالب می کند.
آرایه‌های ادبی: حرکت و تکاپوی شاه در شب به تکاپو و حرکت کلنگ در روز مانند شده و پیروزمندی او به شاهین تشبیه گردیده است. کلنگ و شاهین با هم مراعات نظیر دارند. شب و روز در بیت تضّاد ایجاد کرده است.
توضیحات:
کلنگ: برهان قاطع در معنی کلنگ آورده است: «پرنده‌ای است کبود رنگ و دراز گردن و بزرگ تر از لک لک که او را شکار کنند.» نام دیگر این پرنده، کرکی و نام ترکی آن درنا ثبت شده است . در قاموس کتاب مقدّس در باره‌ی کلنگ آمده است: «صدایش شبیه به بوق می‌باشد و در فاضلاب‌ها و نیزارها مأوا گزیند، خوراکش قورباغه و ماهی می‌باشد و از جمله خصایل او این که زمستان را در گرمسیر و تابستان را در ییلاق می‌گذراند.» چنان که ارمیای نبی نیز این مطلب را اشاره می کند و ایمان قوم بنی اسرائیل را بدین مرغ تشبیه می‌فرماید و قول ارستوفانیس نیز بر این مطلب یعنی ارتحال کلنگ دلالت می کند چنان که می‌گوید: وقتی که کلنگ به افریقا آید و صدایش شنیده شود، موسم زراعت می‌باشد». (عبدالّهی، ۱۳۸۱: ۸۳۶- ۸۳۵)
۱۳۵ - حـلق خصمـش در تَنــاوُب جــان دهــد
کــو تَمَــطّی بـر کمـان خــواهــد نمــود
واژگان: تناوُب: خمیازه کشیدن. (فرهنگ لغات) تَمَطّی: خمیازه. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: هنگامی که شاه تیر را از کمان رها می‌کند و دهانه‌ی کمان مانند دهان در حال خمیازه باز می‌شود، دشمن در حال خمیازه کشیدن جان می‌دهد و نابود می‌شود.
آرایه‌های ادبی: تَمَطّی (خمیازه‌ی کمان) کنایه از باز شدن دهانه‌ی کمان بعد از پرتاب تیر است.
۱۳۶ - چــون کمـان و تیــر شـد نــون وَالقـَلم
نَشـره‌ی فــتح، ایــن و آن خــواهـد نمــود
واژگان: نشره: دعایی که با آب و زعفران نویسند تا دفع چشم زخم کند. (معین)
معنی و مفهوم: هنگامی که کمان شاه مانند حرف نون خم می‌شود و تیر، راست همچون قلم از آن بیرون می‌جهد، کمان ِهمچون نون و تیر همچون قلم به عنوان نشره و حرزی برای پیروزی قرار می‌گیرند.
آرایه‌های ادبی: نون و قلم با حرز، ایهام تناسب می‌سازد. معنی نزدیک همان شکل خمیده‌ی کمان و هیأت قلم مانند تیر است و در معنای دوم به آیه‌ی اوّل سوره‌ی قلم «نون والقَلَم و ما یَسطرون» اشاره دارد که آن را به عنوان حرز و نشره با زعفران بر کاغذ نوشته و همراه می‌داشته‌اند. بیت دارای حسن تعلیل است؛ زیرا آیه‌ی «نون والقلم» را به عنوان حرز و نشره می‌نویسند که شکل تیر و کمان شاه مانند آن است.
۱۳۷ - جــوشـنِ نــاخـن تنــش، بــدخـواه را
تـن چــو نـاخـن ز استـخوان خواهـد نمــود
واژگان: جوشن: سلاحی جُبّه مانند که از حلقه‌های آهن سازند و شبیه به زره است. (معین)
معنی و مفهوم: جوشن زبر و زمخت شاه، تن دشمن بدخواه را چنان پاره پاره می‌کند که استخوان‌هایش تکه تکه شده و مانند ناخن بیرون می‌زند.
آرایه‌های ادبی: ناخن تن کنایه از حلقه‌های آهن روی زره است. پاره پاره شدن بدن و استخوان دشمن به شکل ناخن تشبیه شده است. بیت در حرف «ن» دارای واج آرایی است.
۱۳۸ - شـاه موسـی کــف، چـو خنـجر بـرکشـد
زو روان، طـــورِ روان خـــواهـــد نمـــود
واژگان: طور: کوهی است در شبه جزیره‌ی سینا که موسی (ع) در آن به مناجات پرداخت و نور الهی را مشاهده کرد. (معین)
معنی و مفهوم: هنگامی که شاه با دست درخشان و معجزه‌گر خود که مانند دست موسی است، خنجر خویش را برکشد، با این عمل جان‌ها مانند کوه طور به لرزه می‌افتد.
آرایه‌های ادبی: دست شاه در معجزه‌گری و درخشندگی به دست موسی تشبیه گردیده است. طور با موسی ایهام تناسب می‌سازد. بیت ظاهراً اشاره به آیه‌ی تجلی(اعراف،۱۴۳) دارد.
« وَ لَمّا جاءَ موسی لِمیقاتِنا وَ کَلَّمَهُ رَبُّهُ قالَ رَبِّ اَرِنی اَنظُر اِلَیکَ قالَ لَن تَرانی وَ لکِنِ اُنظُر اِلَی الجَبَلِ فَاِنِ استَقَرَّ مَکانَهُ فَسَوفَ تَرانی فَلَمّا تَجَلی رَبُهُ لِلجَبَلِ جَعَلَهُ دَکًّا وَ خَرَّ موسی صَعِقاً فَلَما اَفاقَ قالَ سُبحانَکَ تُبتُ اِلَیکَ وَ اَناَ اَوَّلُ المُؤمِنینَ»
۱۳۹ - خصـم فرعــونی نســب همــچون زنــان
دوکــدان در زیـــر ران خــواهــد نمـــود
واژگان: فرعون: معمولاً پادشاه مصر معاصر موسی را بدین عنوان خوانند. (معین) دوکدان: جعبه‌هایی که در آن دوک‌های نخ ریسی را جا دهند. (معین)
معنی و مفهوم: دشمن شاه که اصل و نژادش به فرعون می‌رسد (کافر است) در مقابل حمله‌ی شاه، مانند زنان می‌ترسد و به جای اسب، دوکدان در زیر پای خود می‌گذارد و شروع به ریسندگی می‌کند تا شاه به او رحم کند.
۱۴۰ - پنبـه‌گیــر، ای جــان دشـمن، زان تنــی
کــو ز تــرکـش، دوکــدان خـواهـد نمـود
معنی و مفهوم: ای جان دشمن، تن دشمن که تیردان را تبدیل به دوکدان می‌کند (شجاعت ندارد و تسلیم می‌شود) رها کن و از جسم او بگریز.
آرایه‌های ادبی: پنبه گرفتن کنایه از فرار کردن و رها ساختن. از ترکش، دوکدان ساختن کنایه از تسلیم شدن و خواری پذیرفتن است. دوکدان با پنبه ایهام تناسب می‌سازد.
۱۴۱ - سـگ گَزیده، خصــم و تیغ شـه چــو آب
کـآتـش مــرگـش عـیان خـواهــد نمــود