از محوری‌ترین مضامین غزل‌های سعدی بحث نظربازی است. نظر کردن به زیبایان و پی بردن به سرّ صنع بی‌چون صورت‌نگار توانا به گونه‌های مختلف در غزل‌های سعدی و کمال نموده شده است. نگاهی که کمال و سعدی از آن سخن می‌گویند نگاهی پاک و به دور از هر گونه آلایش و خواهش‌‌های نفسانی است. سعدی نظر کردن به زیبایان را دین خود و بازگشت از آن را از دین برگشتگی.می‌داند.
پیش از سعدی هیچ‌یک از سخنوران فارسی این ترکیب را به کار نبرده است سعدی خود مبتکر وضع و کاربرد واژه‌ی نظرباز است. محتوای اشعارش نشان می‌دهد که وی این ترکیب را به گونه‌ای استعمال کرده که یادآور واژه‌ی «رند» و حوزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی معنایی آن است به این معنی که علی رقم مصداق و مفهوم این واژه سعدی به فراوانی آن را استعمال کرده برآن اصرار ورزیده است. به نظر می‌رسد وی به معنی حقیقی و عینی این واژه بیش از معانی اصطلاحی آن نظر داشته است (نظری، ۱۳۸۶٫ ۲۴۶ -۲۴۷)
سعدی به عنوان یک شاعر و عالم دینی نگاه به زیبارویان را جایز دانسته و به این امر فتوا داده است امّا این نوع نگاه از نظر وی شرایطی دارد یکی از این شرایط آن است که نگاه بایستی از مذهب عشق الهام گرفته باشد دوم آن که پاک و بی‌آلایش بوده و با صفای نیت همراه باشد سوم این‌که نگاه خدابینانه باشد و بیننده در چهره‌ی زیبا سرّ صنع الهی را مشاهده کند طبع موزون از نظر سعدی از جمله مواردی است که انسان را شایسته نگاه به زیبارویان می‌کند. (همان، ۲۵۹)

(سعدی، ۱۳۷۹: ۵۳۵ )
سعدی معتقد است که هدف از آفرینش چشم ، نظر کردن به روی زیباست:

(سعدی،۵۰۲:۱۳۷۹)
در نگاه سعدی نظر کردن به زیبایان گناه نیست، بلکه گناه آن است که روی زیبا را نبینی:

(همان:۳۶۰)
هدف از نگاه کردن پی بردن به وجود صورت‌نگار است و این تحیّر و سرگردانی که از نگاه کردن به زیبایان دست می‌دهد از پی بردن به عظمت و قدرت بی‌چون صورت‌نگار است:

(همان:۳۶۰)
سعدی اعتراف می‌کند که از بازداشتن نگاه خود عاجز است حتی اگر این عمل برایش گناه محسوب شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))